Τεθωρακισμένα Οχήματα Μάχης Πεζικού – Η εποχή της ωριμότητας (1990-2010)

Το ΤΟΜΑ CV-90 του σουηδικού στρατού επέβαλε νέα πρότυπα στους τομείς προστασίας, κινητικότητας και ισχύος πυρός, με το ισχυρότερο –ως σήμερα- πυροβόλο Bofors των 40mm.

Συνεχίζοντας το αφιέρωμά μας στα Τεθωρακισμένα Οχήματα Μάχης διακρίνουμε πλέον αποκλίνουσες τάσεις.

Στο διάστημα 1990 με σήμερα έλαβαν χώρα σημαντικά πολιτικά γεγονότα: η Σοβιετική Ένωση διαλύθηκε με πάταγο και το τέλος της «ειρήνης του πυρηνικού τρόμου» απελευθέρωσε μια σειρά από μικρές ή μεγάλες συγκρούσεις ανά τον κόσμο, που η συμμετοχή των ΤΟΜΑ, παλιών και νέων, ήταν σημαντική.

Tα διδάγματα του πρώτου πολέμου της Τσετσενίας ήταν ιδιαίτερα επώδυνα για τον ρωσικό στρατό. Τα τεθωρακισμένα υπέφεραν ιδιαίτερα από τον αστικό ανταρτοπόλεμο που επέβαλαν οι Τσετσένοι. Μια μορφή πολέμου που θα κυριαρχήσει στην περίοδο που ακολουθεί.

Η απόδοση των ΤΟΜΑ στις συγκρούσεις και η συμμετοχή πολλών στρατών σε αποστολές «αποκατάστασης» ή «περιφρούρησης της ειρήνης» σε διάφορα μέρη της υφηλίου έκανε την παρουσία βαρέων αρμάτων αχρείαστη και μη αποδοτική. Τα ελαφρύτερα ΤΟΜΑ μπορούσαν να μετακινήσουν ομάδες πεζικού με άνεση εντός και εκτός δρομολογίου εξίσου, υπό την προστασία θώρακα και –αν χρειαζόταν- υποστηρίζοντας τες με τη δύναμη του οπλισμού τους, ο οποίος ήταν απόλυτα επαρκής (πυροβόλα 20-40mm).

Ρωσικά ΤΟΜΑ BMD-1 σε συνεργασία με άρματα μάχης στην Τσετσενία

Η συμμετοχή σε ειρηνευτικές αποστολές και η άμβλυνση της πιθανότητας αγώνα εναντίον ενός τακτικού στρατού σε κατά παράταξη μάχη, κάτι που θα απαιτούσε συνέχιση της αναβάθμισης οπλισμού και της θωράκισης, καθόρισαν μια σημαντική στροφή στην επιχειρησιακή αντίληψη για τα ΤΟΜΑ. Πλέον, οι περισσότερες χώρες που έσπευδαν να αποστρατεύσουν τους μεγάλους βιομηχανικούς στρατούς τους υπερ μιας αντίληψης για «μικρούς, ευέλικτους, πλήρως επαγγελματικούς στρατούς» και να εκτρέψουν αλλαχού τα κονδύλια για την άμυνα και την ανάπτυξη, φλέρταραν με την στρατηγική των προληπτικών δράσεων όπου εμφανιζόταν μια διένεξη.

Ο πιθανός διάδοχος του Marder-1 ήταν μια εξέλιξη που θύμιζε σε πολλά το σουηδικό CV-90: ισχυρός θώρακας, ευελιξία, ταχύτητα και πυροβόλο Οerlikon των 35mm. Η λήξη του Ψυχρού Πολέμου οδήγησε στην ακύρωσή του.

Αντί να αφήσουν μια τοπική διένεξη να εξελιχθεί σε χρόνια σύγκρουση, πυροδοτώντας κύματα προσφύγων, αύξηση του λαθρεμπορίου και «νεκρώνοντας» μια ολόκληρη περιοχή (όπως οι Γιουγκοσλαβικοί πόλεμοι), προκρίθηκε η έγκαιρη και δυναμική ανάπτυξη πολυεθνικών αποστολών στρατιωτικών αποστολών που με συνδυασμένη δράση ειδικών δυνάμεων, αεροπορικής υποστήριξης και περιπολιών θα εμπέδωναν το απαραίτητο αίσθημα ασφάλειας για την επιστροφή στην ομαλότητα. Στο σκεπτικό αυτό, τα ΤΟΜΑ διαδραμάτιζαν το βασικό εργαλείο δύναμης που με τον όγκο και την ισχύ πυρός τους επέβαλαν την εικόνα δύναμης που χρειαζόταν.

Τρεις τάσεις εμφανίστηκαν στην περίοδο αυτή, απόρροια διαφορετικών συμπερασμάτων στα οποία κατέληξαν τα επιτελεία.

Σουηδικά CV-90 σε πρόσφατες ΝΑΤΟϊκές ασκήσεις

Μεγαλύτερα-Γρηγορότερα-Ισχυρότερα

Η συνέχεια της σειράς Warrior/Bradley/Marder βρήκε τις τάσεις των δυτικών οχημάτων να θέλουν να ξεπεράσουν σε θωράκιση, ισχύ πυρός και επιδόσεις τα προηγούμενα σχέδια. Κινούμενα από την αδράνεια του Ψυχροπολεμικού ανταγωνισμού, σχέδια όπως το αυστριακό ASCOD, το γερμανικό Marder-2 και το σουηδικό CV-90 παρουσίασαν μια σειρά κοινών χαρακτηριστικών. Η θωράκιση βασίστηκε σε νέα βιομηχανικά κράματα ώστε να αντιμετωπιστούν τα διατρητικά βλήματα των 30mm του ΒΜΡ-2 και τα αντίστοιχα των 14,5mm του βαρέως πολυβόλου ΚΡV, δεκάδες χιλιάδες από τα οποία εξόπλιζαν τα οχήματα της σειράς BTR και BRDM. Η κινητικότητα αυξήθηκε ώστε να ακολουθούν άνετα τα άρματα Leopard-2 στα 70χλμ/ώρα ενώ ο οπλισμός αυξήθηκε με εφαρμογή πυροβόλων 30, 35 ή 40mm βάλλοντας νέας τεχνολογία διατρητικά και εκρηκτικά βλήματα. Τα οχήματα αυτά σχεδιάστηκαν με γνώμονα την επιβίωση και επικράτηση σε ένα πολεμικό περιβάλλον που ο εχθρός παρατάσσει συμβατικές βαριές μηχανοκίνητες δυνάμεις. Δεν είναι τυχαίο ότι τα οχήματα αναπτύχθηκαν από κεντροευρωπαϊκές χώρες στη δεκαετία του ΄80, όπως δεν είναι τυχαίο ότι σύγχρονα σχέδια που ακολουθούν την ίδια τάση, όπως το νοτιοκορεατικό Κ-21, το ιταλικό Dardο ή το ρωσικό KURGANETS-25, αντιμετωπίζουν το ίδιο φάσμα απειλών.

Ελλείψει αντιπάλου, οι ευρωπαϊκές χώρες προτιμούσαν την ανάπτυξη των ΤΟΜΑ σε ειρηνευτικές αποστολές, αναλαμβάνοντας περιπολίες και εμπλοκή σε μικροσυγκρούσεις ενώ δευτερεύοντες ρόλοι εξετάστηκαν (δεξιά ως ΤΟΜΟ με το σύστημα διπλού όλμου των 120mm Amos)

Ελαφρά-Οικονομικά-Τροχοφόρα

H ανάπτυξη τροχοφόρων ΤΟΜΑ δεν ήταν νέα ιδέα. Τα οχήματα LAV-III των Αμερικανών πεζοναυτών υπηρέτησαν από το 1980 ως αναγνωριστικά. Ωστόσο η ανάρτηση των τροχοφόρων έθετε σημαντικούς περιορισμούς στο βάρος των οχημάτων και στην ικανότητά τους για κίνηση εκτός δρόμου, που με τη σειρά του τα καταδίκαζε σε ασθενή θωράκιση. Ασφαλώς, αυτό ήταν ένας ανεκτός για οχήματα αναγνώρισης, προορισμένα να αποφύγουν τα πυκνά πυρά μιας αναμέτρησης με τον εχθρό, όχι όμως και για ΤΟΜΠ ή ΤΟΜΑ πρώτης γραμμής.

Πολλές χώρες επέλεξαν βελτιωμένα τροχοφόρα σαν κύρια ΤΟΜΑ (εδώ το δημοφιλές φιλανδικό AMV σε πολωνική υπηρεσία. Η Πολωνία απέκτησε 1000 οχήματα ROSOMAK για την αντικατάσταση των παλιών σοβιετικών ΤΟΜΠ και ΤΟΜΑ)

Ωστόσο, η πρόοδος της τεχνολογίας στον τομέα των αναρτήσεων και της θωράκισης έκανε δυνατή την εξελικτική βελτίωση δειγμάτων τροχοφόρων τεθωρακισμένων που συνδύαζαν τα στοιχεία του ευέλικτου και τροχοφόρου με τις ικανότητες κίνησης και την προστασία θώρακος των ερπυστριοφόρων. Υποδείγματα της Mowag Piranha, Steyr Pandur και το εξαιρετικά επιτυχημένο εμπορικά AMV της Patria θα εμφανιστούν από το 2000 και μετά και θα διεκδικήσουν πρωτεύουσα θέση στη μηχανοκίνηση πολλών ευρωπαϊκών στρατών.

Το αυστριακό ASCOD (με ελληνικό παρελθόν…) επελέγη από τον αυστριακό και ισπανικό στρατό και αποτέλεσε τη βάση του βρετανικού προγράμματος FRES ενώ αξιολογήθηκε και από τις ΗΠΑ. Κατατάσσεται στα κορυφαία ΤΟΜΑ σήμερα.

Πριν όμως από όλα υπήρξε το VBCI. Τολμώντας να κάνει το πέρασμα από την ερπύστρια στον τροχό, ο γαλλικός στρατός επέλεξε το 2000 να αντικαταστήσει τα ΤΟΜΑ ΑΜΧ-10Ρ με το μεγάλο 8×8 όχημα της Giat. Έτι περαιτέρω, ο γαλλικός στρατός «ταίριαξε» το τροχοφόρο VBCI με το ερπυστριοφόρο ΑΜΧ-54 Leclerc, κάτι που δεν έχει γίνει από άλλο στρατό.

Το ιταλικό ΤΟΜΑ DARDO αποτελεί μια ισορροπημένη εθνική προσπάθεια

Οχήματα σαν το VBCI είναι το γερμανο-ολλανδικό BOXER, τo ρωσικό BUMERANG και συνδυάζουν όλα τα χαρακτηριστικά των ΤΟΜΑ συν την οικονομία και άνεση των τροχοφόρων οχημάτων. Αποδείχθηκαν ιδανικά σε περιπολίες και καθήκοντα ταχείας ανάπτυξης (είναι πιο απλό να μετακινηθούν από ότι τα ερπυστριοφόρα) ενώ η όχη τους δεν προκαλεί δημιουργώντας τους γνωστούς συνειρμούς της ερπύστριας, που προκαλούν το δημόσιο αίσθημα (μια ψυχολογική και παραγνωρισμένη παράμετρος). Παρόλα αυτά, τα τροχοφόρα οχήματα δεν είναι ελαφρύτερα πλέον από τα ερπυστριοφόρα ΤΟΜΠ και ΤΟΜΑ που αντικαθιστούν, με μέσο βάρος τους 30 τόνους, είναι οχήματα εξίσου στιβαρά και ισχυρά με τα επρυστριοφόρα.

Το ρωσικό KURGANETS-25 αποτελεί μια βαθιά τομή στη σχεδίαση ρωσικών τεθωρακισμένων που απομακρύνεται από το σοβιετικό παρελθόν πλησιάζοντας μάλλον τα δυτικοευρωπαϊκά πρότυπα.

Β-ΤΟΜΑ (Heavy-Infantry Fighting Vehicle), τα «Μαστόδοντα» ξανάρχονται

Η έντονη αστικοποίηση και το δόγμα της προληπτικής δράσης μεταξύ ελαφρών δυνάμεων και βαρέων σύγχρονων στρατών, ώθησαν τα πολεμικά πεπραγμένα σε νέες ατραπούς, ωθώντας την παλιά τακτική του ανταρτοπολέμου στις νέες ζούγκλες των σύχρονων πόλεων. Οι εμεπιρίες από τις μάχες του Μογκαντίσου, του Σαράγιεβο, του Γκρόσνι και της Βαγδάτης (και πιο πρόσφατα της Φαλούτζα, της Γάζας και της Συρίας), κατέδειξαν ότι μικρές ομάδες με απλά και συχνά ισχνής ισχύος αντιαρματικά, όπως η σειρά RPG-7, μπορούν να επιφέρουν την καταστροφή σε ομάδες μηχανοκίνητου πεζικού. Οι μικρές αποστάσεις, η πολυδιάσπαση του πεδίου της μάχης και οι περιορισμοί που τίθενται από το γεγονός ότι το πεδίο αντιπαράθεσης είναι και χώρος διαβίωσης αμάχων και τυφλά χτυπήματα επιφέρουν απώλειες που είναι καταστροφικές για το ηθικό των στρατιωτών, την κοινή γνώμη στα μετόπισθεν και αυξάνουν το μίσος για τις δυνάμεις στο έδαφος ενισχύοντας τελικά τον εχθρό.

Το όχημα Mowag Piranha με μη-επανδρωμένο πύργο της Rheinmetall

Οι Ρώσοι ένιωσαν το μέγεθος του λάθους πληρώνοντας την κακή εκπαίδευση και εξοπλισμό (λησμονώντας τα ακριβά διδάγματα του Στάλινγκραντ και του Βερολίνου) πληρώνοντας με πολύ αίμα την κατάληψη του Γκρόσνυ. Ακόμα και ο άνετος τρόπος δόμησης μιας σοβιετικής πόλης στις αρχές του 1990 (φαρδιές και ευθείες λεωφόροι, απουσία αυτοκινήτων, φαρδιά πεζοδρόμια, κτίρια χωρίς μπαλκόνια) δεν κατόρθωσε να αποτρέψει την καταστροφή. Οι σοβιετικές τεθωρακισμένες φάλαγγες προέλασαν γρήγορα και βαθιά στην πόλη, οι αλεξιπτωτιστές δεν εξασφάλισαν τα κτίρια που δέσποζαν στις οδούς προέλασης και οι Τσετσένοι με μικρές ομάδες οπλισμένες με αντιαρματικά, πολυβόλα και όπλα ακριβείας θέρισαν ολόκληρες μονάδες.

H πρόοδος της τεχνολογίας στους τομείς των αναρτήσεων επέτρεψε την ανάπτυξη τροχοφόρων ΤΟΜΑ με επιδόσεις που μόνο σε ερπυστριοφόρα συναντούσαμε παλιότερα.

Εγκλωβισμένες στα «φαράγγια» των πολυκατοικιών, τα Τ-72 και Τ-80 δεν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τον οπλισμό τους για να πλήξουν τους Τσετσένους, που έβαλαν από τους ψηλότερους ορόφους στην οροφή των οχημάτων, όπου η θωράκιση είναι λεπτή. Οι εικόνες σμπαραλιασμένων αρμάτων και ΤΟΜΑ έκαναν το γύρω του κόσμου μεταδίδοντας την εικόνα μιας στρατιωτικής υπερδύναμης που είχε ήδη ηττηθεί.

Το όχημα VBCI (Véhicule blindé de combat d’infanterie-Τεθωρακισμένο Όχημα Μάχης Πεζικού) ανέλαβε ρόλο υποστήριξης του άρματος Leclerc, πρώτη φορά σε δυτικό στρατό αλλά και αποστολές αποκατάστασης της ειρήνης.

Η αντίδραση για περισσότερη θωράκιση και δυνατότητα ανταπόδοσης πληγμάτων σε όλο το ημιθόλιο βολής παρέδωσε σχέδια όπως το ρωσικό βαρύ ΤΟΜΠ BTR-T (μετατροπή Τ-55), κάποιες ουκρανικές σχεδιάσεις επί του Τ-64 (BMPV-64) που έφτασαν στο στάδιο του πρωτοτύπου και το όχημα Terminator. Το τελευταίο, μοιάζει σαν βγαλμένο από τη φαντασία παραγωγού του Χόλυγουντ αλλά πέτυχε να εξαχθεί στο Καζακστάν και στην Αλγερία ενώ πιθανολογείται η εξαγωγή του σε Αζερμπαϊτζάν και Περού.

Το VBCΙ είναι ένα όχημα που εντυπωσιάζει με τον όγκο και τις επιδόσεις του.

Χρησιμοποιώντας το σασί του Τ-72, το όχημα χρησιμοποιεί το τύμπανο του άρματος για έναν νέο πύργο δύο ατόμων που φέρει δύο πυροβόλα 2A42 των 30mm με ικανότητα αναβίβασης −5° ως +45°, τέσσερις αντιαρματικούς πυραύλους Ataka-T, πολυβόλα και πολυβομβιδοβόλα, ενώ στον χώρο του τυμπάνου εσωτερικά του οχήματος φιλοξενείται το πενταμελές πλήρωμα (αρχηγός-οδηγός-πυροβολητής και δύο χειριστές πολυβομβιδοβόλων AG-17). Αν και το Terminator δεν συγκαταλέγεται στα κατεξοχήν ΤΟΜΑ, καθώς δεν μεταφέρει ομάδα πεζικού, η αποστολή του είναι ακριβώς να εκκαθαρίζει θύλακες αντίστασης ανοίγοντας το δρόμο για το πεζικό και το εντάσσει στην κατηγορία των οχημάτων μάχης.

To Boxer σε έκδοση ΤΟΜΑ αξιολογείται αυτόν τον καιρό από την Αυστραλία υπηρετώντας ήδη στις ΕΔ Γερμανίας, Ολλανδίας και Λιθουανίας.

Το 2009 ο Αμερικανικός στρατός απαίτησε ένα όχημα που θα συνδύαζε κορυφαία θωράκιση, αντοχή σε νάρκες υψηλής ισχύος, μεταφορά μιας ομάδας πεζικού 9 στρατιωτών και πλήρη κάλύψη με κορυφαία ηλεκτρονικά που θα προσέφεραν στο πλήρωμα άριστη αντίληψη του πεδίου μάχης. Το όχημα του προγράμματος GCV έφερε οπλισμό ίδιο με το Bradley, που θα αντικαθιστούσε στις βαριές ταξιαρχίες αλλά αποτελούσε μνημείο δικτυοκεντρικής διασύνδεσης, επικοινωνώντας ταυτόχρονα με πεζούς, Μη Επανδρωμένα Οχήματα ξηράς και αέρος, ελικόπτερα και αεροσκάφη λαμβάνοντας και μεταδίδοντας εικόνα του περιβάλλοντος χώρου που θα ζήλευε ο κάθε διοικητής τεθωρακισμένου. Μοιραία, η δημιουργία του «τέλειου οχήματος μάχης» υπέπεσε σε αναπτυξιακά προβλήματα και υπερβάσεις χρονοδιαγράμματος και κόστους. Οι τελευταίες αναφορές, πριν την ακύρωση του προγράμματος τον Φεβρουάριο του 2014, και μετά τις δοκιμές των καλύτερων ΤΟΜΠ και ΤΟΜΑ στον κόσμο, έκαναν λόγο για ένα όχημα 70-85 τόνων και αξιοσημείωτου όγκου. Με την ακύρωσή του, ο Αμερικανικός στρατός έχασε τη δεύτερη ευκαιρία αντικατάστασης του Bradley.

Το BUMERANG αποτελεί και αυτό αλλαγή στη νοοτροπία των ρωσικών BTR κατά το δυτικότερον

Παράλειψη θα ήταν αν δεν αναφερόταν το Τ-15 Armata, η έκδοση ΤΟΜΑ του ρωσικού «υπεράρματος» Τ-14 Armata. To όχημα που έκανε τη δημόσια εμφάνισή του στην παρέλαση της Ημέρας της Νίκης το 2015, είναι κατασκευασμένο στο σκάφος του άρματος μάχης με βάση χάλυβα 44S-sv-Sh, ενσωματώνοντας τεχνικές κεκλιμένης επιφάνειας, διάκενη θωράκιση και ενεργά πλακίδια και το σύστημα αντιμέτρων Afganit. O τηλεχειριζόμενος πύργος φιλοξενεί πυροβόλο 2A42 των 30mm και ομοαξονικό των 7,62mm καθώς και τέσσερις Α/Τ πυραύλους Kornet-EM.

Εικόνες όπως το BREM να σέρνει τον κομματιασμένο πύργο του υπερσύγχρονου BMP-3 μέσα στους δρόμους του Γκρόσνυ ή το πυρπολημένο ΤΟΜΠ στους δρόμους του Μογκαντίσου κατέδειξαν την αξία του αστικού ανταρτοπολέμου και την ανάγκη των σχεδιαστών τεθωρακισμένων να επιμείνουν στην προστασία.

Συμπεράσματα – Μελλοντικές τάσεις και η Ελληνική περίπτωση

Η πορεία ανάπτυξης των ΤΟΜΑ παραμένει σε δυναμική αλλαγών προσαρμοζόμενη σε νέες απειλές και εξελίξεις. Νομίζω όμως ότι στο τέλος της παρουσίασης αυτής μπορεί κανείς να συμπεράνει τη διαφορά τακτικής χρήσης η οποία καθορίζει τη μορφή και σχεδίαση του οχήματος και το διακρίνει από τα προγενέστερα και σύγχρονα ΤΟΜΠ. Το ΤΟΜΠ είναι ένα δημιούργημα του παρελθόντος. Μια σχεδίαση που βγήκε από τα διδάγματα του Α΄ΠΠ, όταν το πρώτο όχημα μάχης, το άρμα, έκανε την εμφάνισή του στο πεδίο της μάχης. Παρά το γεγονός ότι η εμφάνιση του άρματος άλλαξε το πρόσωπο του πολέμου για πάντα, η ευαισθησία του πεζικού στα πυκνά και φονικά πυρά του πυροβολικού και των βαρέων όπλων ήταν χαρακτηριστική και στις δύο παγκόσμιες συγκρούσεις, τουλάχιστον όσο και η αδυναμία του να εκτελέσει την αποστολή του τηρώντας κοντινές αποστάσεις με τα άρματα. Η ανάγκη ακριβώς να κινηθεί παράλληλα με το άρμα μάχης και να προστατευτεί από τα θραύσματα και τις ριπές γέννησαν το ΤΟΜΠ, που όμως αποβιβάζοντας το πεζικό κοντά στον αντικειμενικό του στόχο, εκπληρώνει την αποστολή του.

Δρώντας ως follow-up forces, οι Βρετανοί ενεπλάκησαν σε επίπονες οδομαχίες με τους Ιρακινούς το 2003. Το Warrior αν και έχει δεχθεί πολλαπλά πλήγματα παραμένει αξιόμαχο.

Το ΤΟΜΑ, πέραν της μεταφοράς της ομάδας πεζικού, αναμένεται να παραμείνει στην πρώτη γραμμή και να πολεμήσει μαζί με το άρμα μάχης, εμπλέκοντας μαλακότερους στόχους και αναλαμβάνοντας αποστολές υποστήριξης της ομάδας πεζικού. Από την άποψη αυτή, το ΤΟΜΑ θεωρείται ένα οπλικό σύστημα που στηρίζεται εξίσου στον οπλισμό του όσο και στην ομάδα των πεζών που μεταφέρει, της οποίας την ευελιξία και ποικιλία οπλισμού συμπληρώνει και ενισχύει με τα ισχυρά του όπλα. Ταυτόχρονα, αναμένεται να εκτεθεί εξίσου σχεδόν με το άρμα στα εχθρικά πυρά, απαιτώντας ισχυρή θωράκιση και αυτοπροστασία. Κατά μία έννοια, το ΤΟΜΑ κάλυψε δύο ρόλους: αυτόν του τεθωρακισμένου μεταφορέα προσωπικού και του αναγνωριστικού μάχης, αλλά οι ρόλοι αυτοί δεν έχουν ακόμα ξεκαθαρίσει.

Αριστερά: Πλήρως κατεστραμμένο AAV-7 στο Ιράκ. Δεξιά: Πατέντες προστασίας παλιών ΤΟΜΑ ΒΜΡ-1 στα μέτωπα της Συρίας

Πολλοί στρατοί εμπιστεύθηκαν τροχοφόρα ΤΟΜΑ εξοπλισμένα με ελαφρούς πύργους οπλισμού, αντικαθιστώντας έτσι ερπυστριοφόρα οχήματα ΤΟΜΠ (PANDUR II, PIRANHA, AMV) ενώ άλλοι δεν εννοούν να ξεφύγουν από το δόγμα των ΤΟΜΠ, όπως οι Ισραηλινοί που αφού αναβάθμισαν πήγματα αρμάτων σε οχήματα μεταφοράς πεζικού, ανέπτυξαν το κορυφαίο βαρύ ΤΟΜΠ Namer ως μεταφορικό του πεζικού τους. Τα διδάγματα άλλωστε της Γάζας και του Λιβάνου κόστισαν ακριβά σε ζωές στην ιδιαίτερα ευαίσθητη σε απώλειες ισραηλινή κοινωνία. Αντίθετα, οι Βρετανοί δείχνουν να μην εγκαταλέιπουν την ιδέα του Scout-αναγνωριστικού, επιλέγοντας το πήγμα του ASCOD με τηλεχειριζόμενο πολυβόλο ως ΤΟΜΠ για το πεζικό τους και με πύργο πυροβόλου των 40mm ως αναγνωριστικό.

Ο εντυπωσιακός οπλισμός του TERMINATOR και η επιπλέον θωράκιση το μετατρέπουν σε μια νέα κατηγορία οχήματος. Τον αστικό μαχητή που μπορεί υπό προϋποθέσεις να βρεί εφαρμογή και σε άλλα πεδία μαχών. Ήδη, το Περού ζήτησε την τοποθέτηση πύργων Terminator σε σκάφη παλιών αρμάτων Τ-55.

Οι Ρώσοι, μετά το αίμα και την ταπείνωση της Τσετσενίας, υπήρξαν ευρηματικοί εγκαταλείποντας παλιά δόγματα και υλικά. Μέσα σε 20 χρόνια, η ρωσική βιομηχανία δείχνει να έχει να παρουσιάσει όχι ένα αλλά έξι διαφορετικά οχήματα για τρεις διαφορετικούς ρόλους στο πεζικό. Τα τελευταία οχήματα Armata και Kurganets δείχνουν την νέα τάση που εγκαταλείπει την κλασική σειρά BMP-1/2 με την ασθενή θωράκιση που βάσιζε την επιβίωσή του στο χαμηλό προφίλ και στην ταχύτητα. Πλέον, η θωράκιση είναι βασική και τα Kurganets-25 θα αναλάβουν τον κλασικό ρόλο των ΤΟΜΑ δίπλα στα Τ-90 και Τ-14 Armata, ενώ τα βαρέα Τ-15 θα κατασκευαστούν μάλλον σε μικρότερους αριθμούς αναλαμβάνοντας ιδιαίτερα επικίνδυνες αποστολές διάρρηξης εχθρικής γραμμής και εκκαθάρισης περιοχής με έντονη εχθρική παρουσία.

Στην τελευταία αποστολή φαίνεται να συμπληρώνονται από το όχημα TERMINATOR, τον «καταστροφέα» εχθρικών σημείων αντίστασης. Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά τα πρώτα σκληρά παθήματα στις οδομαχίες του Γκρόσνυ, οι Ρώσοι ανέπτυξαν επιτόπου τακτικές με μικτά συγκροτήματα τεθωρακισμένων. Τα ΤΟΜΑ εισέρχονταν πρώτα, ακολουθούμενα από τα ΤΟΜΠ με το πεζικό να επιβαίνει στην οροφή τους (όπως οι πρόγονοί τους στα Τ-34) ώστε να διαλύονται και να εγκαταλείπουν το όχημα στιγμιαία αν αντιλαμβάνονταν ομάδα αντιαρματικών. Στην ίδια ομάδα εντάσσονταν και Α/Κ πυροβόλα 2S1/2S3 καθώς και SPAAG ZSU-23-4 ώστε να κατευθύνουν πυρά προς τους ανώτερους ορόφους. Στα πυρά αυτών οφείλεται η εικόνα των εκμηδενισμένων και «διαμπερών» κτιρίων της Τσετσενικής πρωτεύουσας. Τελευταία, οι Ρώσοι παρουσίασαν μια βελτιωμένη έκδοση του TERMINATOR-2 σε σκάφος Τ-90.

Η ριζική μετατροπή του παλιού σχεδίου του ουκρανικού Τ-64 σε βαρύ ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ απαιτεί αντιστροφή κίνησης των ταχυτήτων του για να αλλάξει ο προσανατολισμός κίνησης και επιπλέον θωράκιση. Είναι όμως μια ενδιαφέρουσα ιδέα στη βάση του ιορδανικού KADDB Temsah.

Τα παλιότερα οχήματα BTR-80/90 θα αντικατασταθούν όπως φαίνεται από το BUMERANG που διορθώνει δύο χρόνιες αδυναμίες τους: την ασθενή θωράκιση και την δυσκολία αποβίβασης του προσωπικού. Οι δυνάμεις εξοπλισμένες με BTR αποκαλούνταν «τεθωρακισμένο πεζικό» και είχαν ρόλο απλού ΤΟΜΠ, σκοπεύοντας να μεταφέρουν το πεζικό με άνεση και ταχύτητα μέσα από δρόμους, ποτάμια και να το αποβιβάσουν κοντά στη γραμμή αντιπαράθεσης αλλά όχι να λάβουν μέρος στη μάχη. Μένει να δούμε αν ο ρόλος του BUMERANG θα είναι πιο επιθετικός, πράγμα που ο οπλισμός του μας προδιαθέτει για κάτι τέτοιο. Οι δυνάμεις ταχείας αντίδρασης, που βασίζονται στις δυνάμεις αλεξιπτωτιστών και ειδικών μονάδων εξοπλίζονται με τα ελαφρά αερομεταφερόμενα BMD-4 και -5, σε εκδόσεις μεταφοράς προσωπικού χωρίς πύργο και ΤΟΜΑ με πύργο αντίστοιχο του BMP-3.

Άλλη άποψη του ουκρανικού BMPV-64

Τα τελευταία θα αναλάβουν να εξαρθρώσουν εχθρικές φωλεές οπλισμού, αντίστασης και να δράσουν σαν αναγνωριστικά. Αυτός είναι ο λόγος που δεν αναφέρθηκα στο BMP-3, αφού η ιδιαίτερη σχεδίασή του δεν το κατατάσσει στα κλασσικά ΤΟΜΑ αλλά μια νέα κατηγορία, που όμως δεν φαίνεται να μακροημερεύει. Αντλώντας σχεδιαστικά στοιχεία από το παλιό ελαφρύ άρμα PT-76 και συνδυάζοντας στοιχεία μεταφορικού προσωπικού το ΒΜΡ-3 δεν κατόρθωσε να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων παρά το ότι ο ισχυρός οπλισμός του παρέσυρε ορισμένους πελάτες να το παραγγείλουν. Τέλος, ένας παραμελημένος τομέας, η μετακίνηση προσωπικού από τους χώρους μεταφοράς στους χώρους συγκέντρωσης φαίνεται να καλύπτεται για πρώτη φορά από τα οχήματα TYPHOON/-K. Οι μεγάλες απώλειες που υπέστη το ρωσικό πεζικό στην Τσετσενία όταν αντάρτες ενέδρευσαν τις απροστάτευτες φάλαγγες φορτηγών που μετακινούσαν απλό πεζικό κοντά στις μονάδες των πρόσω και ο φόβος των IED, έκαναν τους Ρώσους να παράξουν τη σειρά αυτή καλά θωρακισμένων φορτηγών. Ίσως, στο άμεσο μέλλον τα δούμε να πλαισιώνουν τα Tigr σε μια άλλη αστραπιαία επιχείρηση σαν την κατάληψη της Κριμαίας.

Το αμερικανικό πρόγραμμα GCV θα παρήγαγε ένα υπερ-ΤΟΜΑ αλλά η εμμονή των Αμερικανών να κατασκευάσουν ένα πολύπλοκο όχημα που θα εξέχει σε όλους τους τομείς οδήγησε στην ακύρωσή του.

Στα δυτικά ΤΟΜΑ, η τάσεις δείχνουν πιο ορθολογικές με ισόβαθμη ανάπτυξη της θωράκισης και προστασίας, ενίσχυση του οπλισμού και ενσωμάτωση μέσων καλύτερης επικοινωνίας και αντίληψης του πεδίου μάχης και ενεργητικής προστασίας. Ίσως η πιο χαρακτηριστική περίπτωση να είναι το γερμανικό όχημα PUMA, ενσωματώνει την κορυφή της τεχνολογίας στον τομέα της θωράκισης, οπλισμού στη μορφή ισχυρού μη-επανδρωμένου πύργου και ηλεκτρονικών. Στα μειονεκτήματα τίθενται η μικρή μεταφορική ικανότητα, που μείωσε την ομάδα πεζικού ακόμα περισσότερο από το Marder από τους 7 στους 6 άνδρες και –φυσικά- η υψηλή τιμή του, ~7 εκατομμύρια Ευρώ, διπλάσια από το δημοφιλές στην κεντρική Ευρώπη CV-90. Το χαρακτηριστικό του PUMA ήταν η απαίτηση εύκολης αερομεταφοράς του σε αποστολές ταχείας ανάπτυξης στο εξωτερικό, που περιόρισε το βάρος και το εύρος της θωράκισης (η θωράκιση είναι τριών επιπέδων, αφαιρούμενη και μεταφέρεται με ξεχωριστό αεροσκάφος). Η αύξηση του όγκου, του θώρακα και κυρίως του οπλισμού, και η επιμονή των δυτικοευρωπαϊκών χωρών σε επιχειρήσεις «αποκατάστασης της ειρήνης» εναντίον κατωτέρων τεχνολογικά αντιπάλων έδωσε την ιδιάζουσα τάση σε ένα νέο ρόλο στα ΤΟΜΑ: της κατάργησης των αρμάτων και της ανάληψης του ρόλου τους από τα ΤΟΜΑ. Στρατοί με εκατοντάδες άρματα μάχης πλέον αφοπλίστηκαν παρατάσσοντας ελάχιστα ή και καθόλου άρματα, ενισχύοντας τον ρόλο τοων ΤΟΜΑ ως πρωτεύοντα οχήματα μάχης. Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία και Βρετανία μαζί παρατάσσουν 1,000 άρματα μάχης ενώ Ολλανδία, Βέλγιο, Ιρλανδία στερούνται πλέον αρμάτων έναντι οχημάτων αναγνώρισης, συγχρόνων επικοινωνιών και ΤΟΜΑ. Θα μπορούσε αυτό να είναι ένα πιθανό μέλλον δεδομένης της τάσης αύξησης της ισχύος πυρός; Η αφύπνιση της Ρωσίας και η σιωπή των ΗΠΑ στο ζήτημα μοιάζουν να δείχνουν ότι το άρμα μάχης δεν έχει υποκατάστατα αλλά το μέλλον είναι ακόμα άδηλο.

Η εμφάνιση του ρωσικού Τ-15, έκδοση ΤΟΜΑ του Τ-14 Armata, υπήρξε κορυφαίας σημασίας. Το όχημα ακολουθεί τη γραμμή του ισραηλινού Νamer εξοπλιζόμενο επιπλέον με ισχυρότατο οπλισμό.

Γενικά, αν συνδυάσουμε την διαρκή προσπάθεια βελτίωσης της προστασίας των νέων ΤΟΜΑ και τα σύγχρονα πακέτα ατομικής εξάρτησης των οπλιτών, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι ο πεζός στρατιώτης του σήμερα δεν είναι πλέον αναλώσιμος αλλά με επιμελημένη εκπαίδευση και τις διευκολύνσεις της τεχνολογίας θα επιβιώσει και θα αποδώσει τα μέγιστα στο μελλοντικό πεδίο μάχης.

Άνωθεν άποψη του Τ-15: διακρίνεται ο χώρος του κινητήρα εμπρός, του πληρώματος και του μη-επανδρωμένου πύργου

Στα ελληνικά πεπραγμένα τώρα, η κατάσταση δεν είναι ρόδινη για το ελληνικό πεζικό και τα στοιχεία είναι εναντίον του χωρίς ελαφρυντικά. Αν και ενέταξε δύο εξαιρετικά δείγματα ΤΟΜΑ στο οπλοστάσιό του, ο ΕΣ απέτυχε να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία που είχε να εξελίξει το πεζικό του σε παράγοντα ισχύος. Αντίθετα με τα όπλα του πυροβολικού και των τεθωρακισμένων που παρακολούθησαν τις εξελίξεις και εκσυγχρονίστηκαν, ο ΕΣ αντιμετώπισε το ΑΜΧ-10Ρ ως ΤΟΜΠ με πυροβόλο (μεμονωμένα δείγματα χρησιμοποιήθηκαν σε ασκήσεις στα τέλη της δεκαετίας του ’90 παρέχοντας Α/Α προστασία σε φάλαγγες Μ-113). Η είσοδος του ΒΜΡ-1 σε υπηρεσία υπήρξε μάλλον δύσθυμη, αναπτύσσοντας τα οχήματα αυτά με καλές αμφίβιες δυνατότητες όχι στο μέτωπο Αν. Μακεδονίας-Θράκης που διακόπτονται κάθετα από ποταμούς αλλά στα νησιά ενώ το πυροβόλο ούτε εξελίχθηκε με νέα πυρομαχικά ούτε καν αντικαταστάθηκε από κάποιο δυτικό (π.χ. το πυροβόλο Μ-39 των 20mm από τα αποσυρόμενα F-5 Freedom Fighter) παρά του τοποθετήσαμε έστορα πολυβόλου των .50’’ κατ’εικόνα και καθ’ ομοίωσιν των Μ-113. Επιπλέον, ακόμα και σε εποχές παχιών αγελάδων, ο ΕΣ κλώτσησε κάθε ευκαιρία απόκτησης μεταχειρισμένων ΤΟΜΑ, όταν αυτά προσφέρονταν πρακτικά σε εξευτελιστικές τιμές (περιπτώσεις Marder-1, Bradley ακόμα και γαλλικών ΑΜΧ-10Ρ, αν και το δις εξαμαρτείν…).

Πέρα από την εντυπωσιακή του θωράκιση, το Τ-15 διαθέτει προστασία παθητική και ενεργητική, πολλά από τα υποσυστήματά του δοκιμάστηκαν στην πρόσφατη εμπλοκή των ρωσικών δυνάμεων στη Συρία.

Μια πρόταση που εμφανίστηκε πριν τέσσερα χρόνια σε ελληνικό περιοδικό για πρόταση συμπαραγωγής 400+ Bradley στην Ελλάδα μάλλον αποτελεί προϊόν παρεξήγησης -θέλω να πιστεύω. Δείχνει ωστόσο το δρόμο προς το μέλλον. Ο μόνος τρόπος πλέον να αποκτήσει ο ΕΣ ΤΟΜΑ είναι μέσω μιας νέας παραγγελίας και συμπαραγωγής. Το πείραμα του «Κένταυρος» απέδειξε ότι η ανάπτυξη ενός ελληνικού ΤΟΜΑ είναι δυνατή αλλά η παραγωγή του όχι, διότι όταν δεν παράγεις κινητήρα, οπλισμό και ηλεκτρονικά, δεν παράγεις σχεδόν τίποτα. Μια συνεργασία με οίκο του εξωτερικού –κατά προτίμηση μέσω διαγωνισμού- είναι επιβεβλημένη. Καθώς η οικονομική συγκυρία δεν επιτρέπει ούτε την υποψία τέτοιου σχεδίου, ο ΕΣ θα παραμείνει με τα Μ-113 και τα «Λεωνίδας» που θα πρέπει να αναβαθμίσει, αν νοιάζεται για το πεζικό του.

Το ρωσικό ΤΟΜΠ BTR-82 παρά το ότι πληροί τα κριτήρια να χαρακτηριστεί ΤΟΜΑ (μεταφορά ομάδας πεζικού υπό θώρακα και ισχυρός οπλισμός) εξακολουθεί να εντάσσεται στην κατηγορία ΤΟΜΠ.

Η αναμονή για «καλύτερες μέρες» θα έχει ένα τελευταίο ευεργετικό αποτέλεσμα: να ξεκαθαρίσει ο ΕΣ τί ακριβώς αναμένει από το πεζικό του. Ποια αποστολή θα αναλάβει αυτό το σύνολο πεζών με αρβύλες από κατσικόδερμα, κράνη από ατσάλι που δεν στέκονται καλά, τυφέκιο μάχης του 1960 και χωρίς ατομικό αλεξίθραυσμο θώρακα και συσκευές ασυρμάτου που επιβαίνουν σε ένα αλουμινένιο κουτί σε ερπύστριες, που διατρύεται και αναφλέγεται με την πρώτη ευκαιρία; Τί θα κάνει σε μια μάχη έναντι των τουρκικών AIFV με το πυροβόλο των 25mm, των ρουκετών Cirit, των αντιαρματικών και του μπαράζ πυροβολικού. Μάλλον θα αποβιβαστεί και θα εφορμήσει ηρωικά (ως άλλοτε) προς τη δόξα. Φοβάμαι όμως ότι όσοι φαντάζονται Σαραντάπορους θα γνωρίσουν Δομοκούς.

Το CV-90 αποτελεί το πιο επιτυχημένο εμπορικά σχέδιο ευρωπαϊκού ΤΟΜΑ

Κάτοψη του ρωσικού KURGANETS-25. Εμφανής είναι η ισχυρή θωράκιση του οχήματος

Το γερμανικό PUMA θα αντικαταστήσει τα Μarder-1. Η υψηλή του τιμή δεν του έχει επιτρέψει να επιτύχει ακόμα παραγγελίες παρά τις προσπάθειες της Γερμανικής πλευράς

CV-90

Για την ανάπτυξή τους σε ζώνες κινδύνου η αναβάθμιση του θώρακα παλιότερων ΤΟΜΑ ήταν επιβεβλημένη-στη φωτογραφία ολλανδικό YPR-765 με εμφανή πρόσθετη θωράκιση. Οι αναβαθμίσεις, αν και δυνατές, έχουν κι ένα όριο

ΤΟΜΑ ΒΜΡ-2 του σοβιετικού στρατού στο Αφγανιστάν. Η αιφνιδιαστική προσβολή του από αντάρτες οπλισμένους με RPG-7 θα καταδίκαζε όχημα και πλήρωμα ωθώντας τους πεζούς να επιβαίνουν ακάλυπτοι επί του οχήματος εγκαταλείποντας το εύκολα στον πρώτο κίνδυνο

ΤΟΜΑ ASCOD

To νοτιοκορεατικό K-21 αποτελεί ισορροπημένη ανάπτυξη ΤΟΜΑ που θα πολεμήσει σε συμβατικό πόλεμο υψηλής έντασης: ισχυρά θωρακισμένο, αμφίβιο, φέρει σταθεροποιημένο πυροβόλο των 40mm και ομάδα πεζικού 9 ανδρών.

Η τοποθέτηση πύργων με πυροβόλο σε ΤΟΜΠ τους αφαιρεί την ικανότητα μεταφοράς ανδρών στη μάχη και τα μετατρέπει σε οχήματα αναγνώρισης (Armoured Cavalry Vehicles-ACV)

H χρήση αρμάτων μάχης μέσα σε πόλεις εμπεριέχει πολλές δυσκολίες

Το PUMA σχεδιάστηκε για ταχεία ανάπτυξη σε περιοχές κρίσης αλλά οι περιορισμοί βάρους και μεταφερόμενου προσωπικού το κάνουν να υστερεί ως κλασσικό ΤΟΜΑ-συνοδό αρμάτων μάχης

Ένα σύγχρονο συγκρότημα μάχης περιλαμβάνει άρματα μάχης και ΤΟΜΑ σε αποστολές αλληλοκάλυψης και συμπλήρωσης ανάλογα με την αποστολή

ΒΜΡ-3 των ΗΑΕ στην Υεμένη. Ο φόβος από τα αντιαρματικά επέβαλε την εφαρμογή slat armour

Τουρκικό ΤΟΜΑ PARS με πυροβόλο των 25mm. Πωλήθηκε στην Mαλαισία σε αποστολές αντι-ανταρτικών επιχειρήσεων και εσωτερικής ασφάλειας

Οι ρωσικές αερομεταφερόμενες δυνάμεις βασίζονται στη σειρά οχημάτων BMD που περιλαμβάνουν και σύγχρονα ΤΟΜΑ με ελάχιστη μεταφορική ικανότητα προσωπικού

Το όχημα TYPHOON ανήκει στην κατηγορία των οχημάτων μεταφοράς προσωπικού ανθεκτικών σε νάρκες MRAP

Ο EAV2 είναι ένας από τους διαχειριστές της ομάδας «Προέλαση-Limit Of Advance»στο Facebook.

Τα δύο πρώτα άρθρα της τριλογίας των ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ:

1. Τεθωρακισμένα Οχήματα Μάχης Πεζικού – Η Πρώτη Γενιά
2. Τεθωρακισμένα Οχήματα Μάχης Πεζικού – Η Εξέλιξη του Είδους (1970-1990)

Πηγές:

ΤΟΜΑ
http://www.militaryfactory.com/armor/detail.asp?armor_id=514
http://www.defense-update.com/products/v/vbci.htm
http://www.globalsecurity.org/military/world/russia/t-15.htm
http://www.armyrecognition.com/united_states_american_army_light_armoured_vehicle/gcv_ground_combat_vehicle_program_u.s._army_bae_systems_technical_data_sheet_specifications_pictures.html
http://www.military-today.com/apc/bmpv_64.htm
http://www.military-today.com/apc/armata_heavy_ifv.htm
http://www.armyrecognition.com/germany_german_army_light_armoured_vehicle_uk/puma_kmw_armoured_infantry_fighting_vehicle_data_sheet_specifications_information_description_uk.html

Αστικός Αγών
Urban Battle Command in the 21st Centuryhttp://www.rand.org/content/dam/rand/pubs/monographs/2005/RAND_MG181.pdf
The role of Armor in Urban Combat http://defense-update.com/features/du-1-06/feature-urban-armor.htm
“Concrete Hell: Urban Warfare from Stalingrad to Iraq” http://www.section117.com/?p=359

http://proelasi.org/2016/03/24/%CF%84%CE%B5%CE%B8%CF%89%CF%81%CE%B1%CE%BA%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B1-%CE%BF%CF%87%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CE%BC%CE%AC%CF%87%CE%B7%CF%82-%CF%80%CE%B5%CE%B6%CE%B9%CE%BA%CE%BF%CF%8D-3/#more-38799