Οι χιλιάδες Έλληνες στρατιώτες του ελληνοϊταλικού πολέμου περιμένουν ακόμα τη δεύτερη ταφή τους

Ελληνικό ορειβατικό πυροβόλο και οι χειριστές του, στο αλβανικό μέτωπο τον χειμώνα του ’41. Φωτογραφία: αρχείο «Κ».

Κάτω απ’ το χώμα των βουνών της Αλβανίας, «μες τα σταυρωμένα χέρια τους κρατάνε της καμπάνας το σχοινί», προσμένοντας (όχι την ώρα να σημάνουν την Ανάσταση όπως θέλει τους νεκρούς αγωνιστές ο Γιάννης Ρίτσος στη Ρωμιοσύνη), αλλά τη… δεύτερη ταφή τους, οι χιλιάδες Ελληνες στρατιώτες του ελληνοϊταλικού πολέμου που επί 70 χρόνια μένουν παραχωμένοι σε πρόχειρους τάφους, σε πλαγιές και χαράδρες, σε Αργυρόκαστρο, Πρεμετή, Κλεισούρα, Χειμάρρα, Κορυτσά, Τεπελένι. Λόγοι που άπτονται του κλίματος καχυποψίας στις ελληνοαλβανικές σχέσεις, τους κρατούν «άταφους» στα αφιλόξενα αλβανικά βουνά, μολονότι Αθήνα και Τίρανα έχουν υπογράψει από το 2009 συμφωνία, η οποία έχει επικυρωθεί από τα κοινοβούλια των δύο χωρών, για τον εντοπισμό, την εκταφή και τον ενταφιασμό τους στα δύο μεγάλα νεκροταφεία στη νότια Αλβανία, στους Βουλιαράτες (το πιο οργανωμένο) και στην Κλεισούρα.

Στρατιωτικοί χάρτες του ελληνικού στρατού αλλά και άλλων που παραχώρησαν οι Ιταλοί αργότερα, με τοποθεσίες και ακριβή σημεία πρόχειρων τάφων και αυτοσχέδιων μικρών νεκροταφείων, είναι στη διάθεση της μεικτής επιτροπής η οποία όμως παραμένει ανενεργή. Ετσι, η συμφωνία παραμένει «κενό γράμμα» έξι χρόνια τώρα. Επισήμως, δεν δίδεται κάποια πειστική εξήγηση, ακόμα και στις επίσημες διμερείς συναντήσεις όταν τίθεται το θέμα από ελληνικής πλευράς, με τους Αλβανούς να προβάλουν τεχνικής φύσεως ζητήματα ως προς την ενεργοποίηση της επιτροπής, που αδυνατεί και να συνεδριάσει. Ανεπισήμως, ωστόσο, είναι κοινό μυστικό ότι οι κατά καιρούς αλβανικές κυβερνήσεις δείχνουν να μην τολμούν να αγνοήσουν τις αντιδράσεις ακραίων εθνικιστικών κύκλων, κάποιων διανοούμενων με επιρροή στην κοινή γνώμη και μερίδας των ΜΜΕ.

Τι φοβούνται όλοι αυτοί από τους νεκρούς; Θεωρούν την παρουσία κοιμητηρίων στις κορυφογραμμές που έπεσαν μαχόμενοι οι Ελληνες φαντάροι, άτυπες «πυραμίδες» νοητών συνόρων που κατ’ εκείνους υποκρύπτουν εδαφικές διεκδικήσεις της Ελλάδας εις βάρος της Αλβανίας και τους Ελληνες νεκρούς του έπους του ’40 «κατακτητές» στους οποίους δεν πρέπει να αποδίδονται και πολλές τιμές. Γι’ αυτό και πιέζουν εξάπτοντας με θεωρίες συνωμοσίας στην κοινωνία εν υπνώσει ανθελληνικά αισθήματα και ιστορικές φοβίες ώστε να ακυρώσουν στην πράξη την όλη διαδικασία ή και να αναγκάσουν τους Ελληνες να πάρουν τους νεκρούς τους και ας τους κάνουν ό,τι θέλουν.

Κάπως έτσι παραμένει σήμερα σε εκκρεμότητα το όλο θέμα που άνοιξε το 1981 κατόπιν αιτήματος της Αθήνας προς τον κομμουνιστή ηγέτη Ενβέρ Χότζα. Η αλβανική ηγεσία ανταποκρίθηκε τότε, καθώς είχε προηγηθεί συλλογή από την Ιταλία των δικών της νεκρών και τότε η επιτροπή εμπειρογνωμόνων με τη βοήθεια χωρικών της περιοχής εντόπισε 6.300 τάφους, όσους περίπου και οι Ιταλοί.

Η διαδικασία όμως «πάγωσε» όταν η ελληνική πλευρά όχι μόνο δεν δέχθηκε να πάρει τους νεκρούς της, όπως ήλπιζε ο Χότζα, και να εξαλειφθεί έτσι για πάντα από τη χώρα του ένα τέτοιο ελληνικό ιστορικό «αποτύπωμα», αλλά το 1987 ο τότε ΥΠΕΞ κ. Κάρολος Παπούλιας επισκέφθηκε την Αλβανία και κατέθεσε στεφάνι σε υποτυπώδες τότε νεκροταφείο στην Κλεισούρα, διαμηνύοντας ότι «οι Ελληνες νεκροί είναι στον τόπο τους»,δήλωση που προκάλεσε δυσφορία στα Τίρανα. Στη συμφωνία του 2009 προβλεπόταν η δημιουργία δύο μεγάλων νεκροταφείων, στους Βουλιαράτες και την Κλεισούρα για τον ενταφιασμό των οστών όσων θα εντοπίζονταν στα βουνά. Σήμερα στους Βουλιαράτες φυλάσσονται τα οστά 200 Ελλήνων στρατιωτών και άλλων 300 στον ιερό ναό του Αγίου Νικολάου στην Κλεισούρα όπου ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος εν μέσω σφοδρών επικρίσεων από εθνικιστικούς κύκλους διαμόρφωσε χώρο φύλαξης μέχρις ότου ολοκληρωθεί η κατασκευή του συμφωνημένου νεκροταφείου.

Η βοήθεια της Ιταλίας

Με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία στο αλβανικό έδαφος σκοτώθηκαν 8.000 περίπου Ελληνες. Συγκεκριμένα στοιχεία υπάρχουν για τους 5.500. Σημαντική βοήθεια παρείχε μεταπολεμικά στην Ελλάδα η Ιταλία με τη χορήγηση χαρτών. Στο διάστημα 1941-1942 οι Ιταλοί συνέλεξαν και έθαψαν στα βουνά της Αλβανίας τους εκεί νεκρούς τους, ενώ αρκετά χρόνια μετά μετέφεραν τα οστά τους στην Ιταλία.

Μαζί με τους δικούς τους νεκρούς έθαψαν σε ξεχωριστά νεκροταφεία και σκελετούς Ελλήνων. Σε κάποιους τάφους μάλιστα έγραψαν «εχθροί στη ζωή-φίλοι στον θάνατο».

Με κίνδυνο να φυλακιστούν ή και να τουφεκιστούν διαρκούσης της κομμουνιστικής δικτατορίας Ελληνες μειονοτικοί στην Αλβανία έβρισκαν στα βουνά τάφους στρατιωτών και τους φρόντιζαν. Στους Βουλιαράτες, μάλιστα, όπου λειτούργησε νοσοκομείο του ελληνικού στρατού το ’40, οι κάτοικοι συντήρησαν μέχρι την πτώση του καθεστώτος το νεκροταφείο για την ταφή των τραυματιών που υπέκυπταν.

Σταυρος Τζήμας

Έντυπη έκδοση της Καθημερινής -28 Οκτωβρίου 2015.

ΠΗΓΗ

https://limitofadvance.wordpress.com/2015/10/30/%CE%BF%CE%B9-%CF%87%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CE%AC%CE%B4%CE%B5%CF%82-%CE%AD%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B5%CF%82-%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%B9%CF%8E%CF%84%CE%B5%CF%82-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B5%CE%BB/#more-34451