Η σωματική αγωγή και η φυσική αγωγή μάχης στις Ειδικές Δυνάμεις

 

Του Λοχαγού (Πζ) Εμμανουήλ Παπαδάκη, το κείμενο πρωτοδημοσιεύθηκε στην «Στρατιωτική Επιθεώρηση» Σεπτ- Δεκ 2015 και αναδημοσιεύεται κατόπιν άδειας.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

“Military physical training should build Soldiers up physically, wake Soldiers up mentally, fill Soldiers with enthusiasm, and discipline them.” Koehler’s West Point Manual of Disciplinary Physical Training (1919)

Η Φυσική Αγωγή, στην Αρχαία Ελλάδα, ήταν πάντοτε μέρος της καθημερινής ζωής και αναπόσπαστο κομμάτι της ευρύτερης έννοιας που λεγόταν «αγωγή» κάθε πολίτη της εκάστοτε πόλης-κράτους.
Στην Αρχαία Σπάρτη, ο σκοπός της αγωγής ήταν στρατιωτικός. Τα αγόρια έπρεπε να γίνουν άριστοι πολεμιστές αφιερωμένοι στην πατρίδα και τα κορίτσια να γεννήσουν ρωμαλέα παιδιά και να τα αναθρέψουν σωστά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους μέχρι να παραδοθούν στην πολιτεία.
Στην Αρχαία Αθήνα, χαρακτηριστικά, ο Πλάτωνας υποστήριζε ότι η φυσική αγωγή είναι απαραίτητη για τη βελτίωση της υγείας και την επίτευξη της φυσικής αρμονίας, που με τη σειρά τους βοηθούν στην υγεία της ψυχής. Σε καμία περίπτωση, ο Πλάτωνας δεν υποστήριξε την περιφρόνηση προς το σώμα ούτε την ασκητική φυγή από τον κόσμο στον οποίο έδινε μεγάλη αξία ως ομοίωμα του αθάνατου, αρχετυπικού και ιδεατού κόσμου. Η καλλιέργεια και η υγεία του πνεύματος θα έπρεπε να είναι ο κύριος στόχος κάθε πολίτη. Πώς όμως θα μπορούσε να κατοικεί ένα υγιές και δυνατό πνεύμα μέσα σ’ ένα άρρωστο και αδύναμο σώμα; Απαραίτητη, λοιπόν, ήταν η άσκηση και η γύμναση του σώματος, ώστε να επιτευχθεί ένας ιδανικός φορέας, για να φιλοξενήσει ένα ανάλογα δυνατό πνεύμα, το οποίο και θεωρούσε μεταφορικά ότι βρισκόταν φυλακισμένο μέσα στο σώμα. Καθήκον, λοιπόν, κάθε ηγέτη και κάθε κοινωνίας είναι να μεριμνά –θεσπίζοντας ακόμη και νόμους– για τη σωστή αγωγή και μέσα απ’ αυτό τη φυσική αγωγή των νέων.
Σύμφωνα με τον αρχαίο φιλόσοφο Αριστοτέλη, ο γυμναστής πρέπει να έχει ουσιαστικές, επιστημονικές καθώς και ιατρικές γνώσεις και να είναι σε θέση όχι μόνο να διδάσκει θεωρητικά αλλά να εκτελεί και ο ίδιος τις ασκήσεις που διδάσκει. Θα πρέπει να συνεργάζεται με τους γιατρούς, για να προλαμβάνει και να θεραπεύει τις διάφορες παθήσεις των αθλητών. Ακόμη θα πρέπει να έχει γνώσεις για το ανθρώπινο σώμα και τις κινήσεις που αυτό εκτελεί, έτσι ώστε να μπορεί να κάνει χρήση των κατάλληλων ασκήσεων. Τέλος, ο ίδιος να είναι πρότυπο ηθικής και σταθερότητας του χαρακτήρα, για να μπορεί να αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση για τους μαθητές και αθλητές του.
Σήμερα και πιο συγκεκριμένα στις ένοπλες δυνάμεις όλων των οργανωμένων κρατών, η Στρατιωτική Φυσική Αγωγή και η Φυσική Αγωγή Μάχης αποτελούν τη βάση του οικοδομήματος ενός επιτυχημένου τακτικού στρατού.
Η Στρατιωτική Φυσική Αγωγή και η Φυσική Αγωγή Μάχης είναι στενά συνδεδεμένες με την αποστολή και την επιχειρησιακή εκπαίδευση κάθε στρατιωτικού τμήματος, το οποίο επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι οι Στρατιωτικές Ακαδημίες («φυτώρια» Στρατιωτικών Ηγετών) των ΗΠΑ, της Μ. Βρετανίας, του Καναδά αλλά και της Ελλάδας διαθέτουν ξεχωριστή Ακαδημαϊκή Έδρα-Πτέρυγα Εκπαιδεύσεως για τη Σωματική Αγωγή των μαθητών των παραπάνω Στρατιωτικών Ακαδημιών.¹
Όσον αφορά στον Ελληνικό Στρατό και ειδικότερα τις Ειδικές Δυνάμεις, τα διάφορα Εγχειρίδια Εκστρατείας (ΕΕ) οι Ειδικές Οδηγίες Εκπαιδεύσεως του ΓΕΣ και της ΔΕΔ αναφέρουν ότι τα εξαμηνιαία προγράμματα εκπαίδευσης πρέπει να συντάσσονται με γνώμονα τη βελτίωση της φυσικής κατάστασης (φυσική αντοχή-δύναμη) του προσωπικού των Μονάδων. Επίσης, καθιστούν υπεύθυνους τους εκάστοτε Διοικητές με τη βοήθεια των Αξκών 3ου Γραφείου αλλά και Αξιωματικούς Σωματικής Αγωγής για την ορθή σύνταξη των παραπάνω και τον έλεγχο για την σωστή εκτέλεσή τους.²

ΣΚΟΠΟΣ
Η παρούσα εργασία έχει ως στόχο να τονίσει την υψηλή σημασία της Στρατιωτικής Φυσικής Αγωγής και της Φυσικής Αγωγής Μάχης, στον Ελληνικό Στρατό (ΕΣ) και πιο συγκεκριμένα στον χώρο των Ειδικών Δυνάμεων, στην εκπλήρωση της αποστολής κάθε Μονάδας και την αλληλένδετη σχέση τους με την επιχειρησιακή εκπαίδευση και αξιολόγηση του κάθε στρατιωτικού τμήματος. Επίσης, στοχεύει στην αναπροσαρμογή των προγραμμάτων της Στρατιωτικής Φυσικής Αγωγής και της Φυσικής Αγωγής Μάχης στις Μονάδες, καθώς και στο να θέσει τον προβληματισμό για την ορθή αξιολόγηση στρατιωτικής φυσικής αγωγής του προσωπικού του ΕΣ.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1^ο: Η ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΣΤΡΑΤΟ.
1.1. Παράγοντες που επηρεάζουν τη Στρατιωτική Φυσική Αγωγή
Οι παράγοντες οι οποίοι καθορίζουν τη Στρατιωτική Φυσική Αγωγή είναι οι εξής:

α. Ο ρόλος του Επικεφαλής-Ηγέτη ενός στρατιωτικού τμήματος.³

β. Το «περιβάλλον» μέσα στο οποίο υλοποιούνται η Στρατιωτική Φυσική Αγωγή και η Φυσική Αγωγή Μάχης.

Αναλυτικότερα:

α. Όπως προαναφέραμε, ο κάθε ηγήτορας –Επικεφαλής τμήματος– είναι υπεύθυνος να αναπτύξει το αθλητικό και αγωνιστικό πνεύμα, μεριμνώντας για την ορθή σύνταξη των προγραμμάτων και εμπνέοντας τους άνδρες του με τη συμπεριφορά και την όλη του στάση αλλά και με τη συμμετοχή στις διάφορες δραστηριότητες.⁴

Παλαιότερα, με τη Σχολή Σωματικής Αγωγής, ο Αξιωματικός Σωματικής Αγωγής, ο οποίος είχε εκπαιδευτεί, ήταν ο αρμόδιος για την προπαρασκευή των εκπαιδευτών της Στρατιωτικής Φυσικής Αγωγής των Υπομονάδων, σύμφωνα πάντοτε με τις κατευθύνσεις του Διοικητή, παρείχε τις κατάλληλες οδηγίες για την οργάνωση και ανάπτυξη του αθλητισμού, με σκοπό την αύξηση της μαχητικής ικανότητας και ετοιμότητας. Επίσης, παρακολουθούσε και ενημέρωνε για τη συντήρηση, φθορές και απαιτήσεις των αθλητικών εγκαταστάσεων, ειδών και μέσων άθλησης.⁵

Σήμερα, η χρήση στρατευμένων γυμναστών, Πτυχιούχων Φυσικής Αγωγής, είναι εφικτή και επιζητείται η συνεισφορά τους στην υλοποίηση και εφαρμογή των προγραμμάτων. Επίσης, οι Αξκοί-Μ.Υπξκοί-ΕΜΘ-ΕΠΟΠ, μέσω των γνώσεων και εμπειριών που έχουν αποκομίσει από τις διάφορες εκπαιδεύσεις στο εσωτερικό και εξωτερικό αλλά και με τη συμμετοχή τους σε διάφορες αθλητικές δραστηριότητες (Αγώνες μεγάλων αποστάσεων-τρίαθλο-ορεινό τρέξιμο-πολεμικές τέχνες) αλλά και μέσω του Σχολείου Αυτοάμυνας που διεξάγεται στη Σχολή Αλεξιπτωτιστών και στις μονάδες των Ειδικών Δυνάμεων, δύνανται να μεταλαμπαδεύσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τις γνώσεις τους στο τμήμα το οποίο διοικούν.⁶

β. Αναφερόμενοι στο «περιβάλλον» μιλάμε κυρίως για τις αθλητικές εγκαταστάσεις, χώρους και μέσα γύμνασης. Καθοριστικό ρόλο στην υλοποίηση ενός προγράμματος ΣΦΑ, αλλά και ΦΑΜ είναι η ύπαρξη κατάλληλων εγκαταστάσεων και χώρων, όπως οι παρακάτω:

(1) Προαύλιο-γήπεδο

(2) Περιοχή ανώμαλου δρόμου

(3) Γήπεδο ποδοσφαίρου

(4) Γήπεδο καλαθοσφαίρισης

(5) Γήπεδο πετοσφαίρισης

(6) Γήπεδο αντισφαίρισης

(7) Αίθουσα με όργανα ενδυνάμωσης

(8) Αίθουσα με ελεύθερα βάρη

(9) Αίθουσα πάλης-πολεμικών τεχνών.

(10) Στίβος εμποδίων μάχης (ΣτΜ).

(11) Στίβος ενδυνάμωσης (Σ.ΕΝ.)

(12) Στίβος κλασικού αθλητισμού.

Η ποικιλία των αθλητικών εγκαταστάσεων προσφέρεται ανάλογα με τις δυνατότητες και τον επιχειρησιακό-εκπαιδευτικό στόχο κάθε Μονάδας.⁷

1.2. Αίτια τα οποία επιδρούν ανασταλτικά στη μη ορθή εφαρμογή των προγραμμάτων της Στρατιωτικής Φυσικής Αγωγής και της Φυσικής Αγωγής Μάχης.
Τα αίτια τα οποία επιδρούν ανασταλτικά στη μη ορθή εφαρμογή των προγραμμάτων της Στρατιωτικής Φυσικής Αγωγής και της Φυσικής Αγωγής Μάχης μπορούν να αναλυθούν όπως παρακάτω:

(α) Έλλειψη κατάλληλου εκπαιδευτή

(β) Μη ορθή εφαρμογή προγράμματος Στρατιωτικής Φυσικής Αγωγής, λόγω προτεραιότητας άλλου έργου

(γ) Διενέργεια άλλων εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων

(δ) Δυσμενείς κλιματολογικές συνθήκες

(ε) Έλλειψη συνειδητοποίησης του προσωπικού για την αξία της Φυσικής Αγωγής στον στρατό και την ανάγκη για άθληση.⁸

1.3. Η συμβολή της Στρατιωτικής Φυσικής Αγωγής στο Ηθικό του προσωπικού των Μονάδων.
Η Στρατιωτική Φυσική Αγωγή επηρεάζει σε ένα μεγάλο βαθμό το ηθικό του προσωπικού. Όπως πολύ καλά γνωρίζουν όσοι έχουν ασχοληθεί με τον αθλητισμό, οι πάσης φύσεως αθλητικές δραστηριότητες συμβάλλουν στη συναισθηματική, πνευματική, σωματική, κοινωνική και ψυχική ευεξία του ατόμου, καθώς και στην καταπολέμηση του άγχους. Κατά συνέπεια, και στον χώρο του στρατεύματος είναι αναγκαία η οργάνωση και η διεξαγωγή αθλοπαιδιών και αθλητικών αγώνων μεταξύ των μονάδων ή υπομονάδων.
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2^ο: ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΠΥΛΩΝΕΣ ΠΟΥ ΣΥΝΘΕΤΟΥΝ ΤΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ.
Σήμερα, με βάση το νέο αμερικάνικο ΕΕ 7-22 Στρατιωτικής Φυσικής αγωγής/Οκτ.12 (FM 7-22 Army Physical Readiness Training/Oct 2012), οι τρεις πυλώνες πάνω στους οποίες βασίζεται η Στρατιωτική Φυσική Αγωγή (Army Physical Readiness Training–PRT) είναι:

1. Η Αντοχή (Endurance)

2. Η Δύναμη (Strength)

3. Η Ευκινησία (Mobility)

(FM 7-22 Army Physical Readiness Training/Oct 2012/Chapter 2/fig 2-2)
2.1. Η Δύναμη (Strength)
H Δύναμη έχει τη δυνατότητα να άρει οποιαδήποτε αντίσταση. Ως πυλώνας αναλύεται στην «απόλυτη» Μυϊκή Δύναμη και στη Μυϊκή αντοχή. Οι μαχητές στο πεδίο επιχειρήσεων πρέπει να είναι ικανοί να εκτελέσουν μεγάλες αποστάσεις με βάρος, να μετακινήσουν ιδιαίτερα βαριά αντικείμενα πολλές φορές (π.χ. εξοπλισμό, πυρομαχικά, βάρκες, τραυματία) και το σημαντικότερο να μπορούν να επιχειρήσουν αποτελεσματικά, μετά από μεγάλη καταπόνηση και κόπωση. Επίσης, ένα σωστό και καλά σχεδιασμένο πρόγραμμα ενδυνάμωσης προλαμβάνει τους τραυματισμούς. Στις μονάδες των Ειδικών δυνάμεων, τα προγράμματα ενδυνάμωσης πρέπει να έχουν ως στόχο την αύξηση, τόσο της Μυϊκής Δύναμης, όσο και της Μυϊκής Αντοχής, ώστε να μπορεί το προσωπικό να χρησιμοποιήσει το σώμα του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο αλλά και να είναι ικανό να ανταποκριθεί αποτελεσματικότερα στο επιχειρησιακό του περιβάλλον.
2.2. Η Αντοχή (Endurance)
Η Αντοχή παρέχει την ικανότητα στον μαχητή να συνεχίζει να επιχειρεί μετά από παρατεταμένη δραστηριότητα. Ο Πυλώνας της αντοχής αναλύεται στη δυνατότητα συμμετοχής σε υψηλής έντασης δραστηριότητες με μικρή διάρκεια (αναερόβια) ή στη δυνατότητα συμμετοχής σε δραστηριότητες χαμηλής έντασης και μακράς διάρκειας (αερόβια). Μια σωστά σχεδιασμένη και εκτελεσμένη προπόνηση αντοχής πρέπει να συνδυάζει αναερόβια και αερόβια προπόνηση. Οι τελευταίες επιχειρήσεις στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ οδήγησαν στο συμπέρασμα ότι για να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα και η ικανότητα επιβίωσης του μαχητή, πρέπει να εκπαιδεύεται σε δραστηριότητες υψηλής έντασης και μικρής διάρκειας. Προγράμματα τα οποία περιέχουν τρέξιμο με έναν συγκεκριμένο ρυθμό, όπως είναι φυσικό επακόλουθο, δεν συμβάλλουν στην αύξηση της αναερόβιας αντοχής, η οποία απαιτείται στο πεδίο επιχειρήσεων.
2.3. Η Ευκινησία (Mobility)
Η Ευκινησία είναι ο Πυλώνας ο οποίος λειτουργεί συμπληρωματικά στην Δύναμη και την Αντοχή. Η Δύναμη μαζί με την Ευκινησία επιτρέπουν στον μαχητή να μεταφέρει έναν τραυματία από το πεδίο της μάχης. Χωρίς επαρκή Ευκινησία, ένας απλά δυνατός Μαχητής μπορεί να έχει δυσκολία στην παραπάνω ενέργεια. Η Αντοχή, χωρίς την Ευκινησία, μπορεί να είναι αποδεκτή σε έναν δρομέα μεγάλων αποστάσεων, αλλά για έναν μαχητή που ενεργεί σε ένα πεδίο επιχειρήσεων, τα δύο στοιχεία είναι απαραίτητα για τη βέλτιστη απόδοσή του.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3^ο: ΤΟ ΟΡΕΙΝΟ ΤΡΕΞΙΜΟ ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ ΣΤΗ ΣΦΑ
Στα πλαίσια της ΣΦΑ, οι μονάδες των Ειδικών Δυνάμεων θα πρέπει να συμπεριλάβουν στο καθημερινό τους πρόγραμμα το ορεινό τρέξιμο, το οποίο με τη σειρά του συμβάλλει τόσο στην αύξηση της αερόβιας αντοχής όσο και στην αντοχή στην παρατεταμένη καταπόνηση.
Τα τελευταία χρόνια, το ορεινό τρέξιμο αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον και ανεξερεύνητο ακόμη πεδίο για τους επιστήμονες του αθλητισμού. Ακριβώς επειδή το ορεινό τρέξιμο είναι ένας σχετικά νέος αθλητικός τομέας, τα ερευνητικά δεδομένα και οι επιστημονικές μελέτες είναι πολύ περιορισμένα και, ως εκ τούτου, δεν έχει αναπτυχθεί και συστηματοποιηθεί ειδική προπονητική θεωρία βασισμένη σε εργοφυσιολογικές έρευνες, όπως συμβαίνει με άλλα αγωνίσματα αντοχής.
Η σημαντικότερη δυσκολία σε σύγκριση με το τρέξιμο σε επίπεδο έδαφος είναι ότι υπάρχουν μεγάλες ανηφορικές και κατηφορικές κλίσεις που εναλλάσσονται συνεχώς και καθιστούν το ορεινό τρέξιμο ιδιαίτερα απαιτητικό. Ένας δρομέας που επιθυμεί να ασχοληθεί με το mountain running, ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει κάθε δυσκολία, πρέπει να δώσει μεγάλη προσοχή στα εξής χαρακτηριστικά:

• Υψηλή μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου (VO2 max)

• Ισχυρές αρθρώσεις

• Πολύ ισχυρούς τετρακέφαλους, ισχία και γλουτιαίους μυς

• Καλά γυμνασμένους κοιλιακούς και ραχιαίους μυς

• Άνω άκρα τα οποία θα μπορούν να βοηθούν το σώμα για μεγάλες περιόδους χωρίς να κουράζονται.⁹

3.1. Εισαγωγικό πρόγραμμα δέκα ημερών

ΗΜΕΡΑ	ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
1η	40 min χαλαρό τρέξιμο σε χώμα ή γήπεδο
2η	40 min χαλαρό τρέξιμο σε χώμα ή γήπεδο και 5 x 20 sec επιταχυνόμενο τρέξιμο
3η	30 min τρέξιμο και ασκήσεις ενδυνάμωσης με το βάρος του σώματος, χρησιμοποιώντας κυκλική μέθοδο άσκησης. Οι ασκήσεις μπορούν να είναι κοιλιακοί, ραχιαίοι, κάμψεις, μονόζυγο, δίζυγο, αλματάκια με τα πόδια, εναλλαγές των ποδιών με στήριξη των χεριών, ανεβοκατέβασμα σε πλίνθο. Η διάρκειά τους θα είναι 30 sec και τα σετ 2 με 3.
4η	15 min χαλαρό τρέξιμο, 5 x 20 sec τρέξιμο σε ανηφόρα, το κατέβασμα χαλαρά, 10 min τέμπο σε ευθεία ή εύκολες κλήσεις, 5 min χαλαρά, ξανά 5 x 20 sec σε ανηφόρα και τέλος 15 min χαλαρό τρέξιμο.
ΗΜΕΡΑ	ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
5η	30 min τρέξιμο χαλαρό και διατάσεις
6η	40 min χαλαρό τρέξιμο και 6 x 20 sec επιταχυνόμενο
7η	30 min τρέξιμο χαλαρό και δύναμη με το βάρος του σώματος
8η	15 min χαλαρό τρέξιμο, 4 x 20 sec επιταχυνόμενο, 10 min τέμπο σε ευθεία και 10 min χαλάρωμα
9η	30 min τρέξιμο χαλαρό και λίγες δρομικές ασκήσεις
10η	70 min τρέξιμο σε βουνό ή σε ανώμαλο δρόμο

3.2. Πρόγραμμα οκτώ εβδομάδων¹⁰

ΕΒΔΟΜΑΔΑ	1ΗΗΜΕΡΑ (ΔΕΥΤΕΡΑ)	2ΗΗΜΕΡΑ (ΤΡΙΤΗ)	3ΗΗΜΕΡΑ (ΤΕΤΑΡΤΗ)	4ΗΗΜΕΡ. (ΠΕΜΠΤΗ)
1η	50 min χαλαρό τρέξιμο	40 min χαλαρό τρέξιμο και 10x 30 sec επιταχυνόμενα σε ανηφόρα	40 min χαλαρό τρέξιμο, δύναμη 3 σετ – 10 ασκήσεις 25 επαναλήψεις	120 min τρέξιμο σε αργό ρυθμό
2η	60 min χαλαρό τρέξιμο	20 min χαλαρό τρέξιμο, 30 min διαλειμματική προπόνηση, 20 min αποθεραπεία	40 min χαλαρό τρέξιμο, δύναμη 3 σετ 8 ασκήσεις 30 επαναλήψεις	100 min τρέξιμο σε βουνό (ανώμαλο δρόμο)
3η	60 min τρέξιμο	45min τρέξιμο, δύναμη 3 σετ 6 ασκήσεις 30 επαναλήψεις	20 min χαλαρό τρέξιμο, 40 min διαλειμματική προπόνηση, 10 min χαλάρωμα	120 min τρέξιμο σε βουνό (ανώμαλο δρόμο)
4η	30 min χαλαρό τρέξιμο και 10 min γυμναστικές ασκήσεις	30 min τρέξιμο, δύναμη 2 σετ	40 min χαλαρό τρέξιμο, 10 x 15-20 sec επιταχυνόμενα	40 min χαλαρό τρέξιμο
5η	60 min χαλαρό τρέξιμο	20 min χαλαρό τρέξιμο, 30-40 min συνεχόμενο έντονο τρέξιμο σε ανηφόρα, χαλαρό κατέβασμα	45 min τρέξιμο, δύναμη 3 σετ 6 ασκήσεις 30 επαναλήψεις	120 min τρέξιμο με αργό ρυθμό
6η	60 min τρέξιμο	20 min τρέξιμο, 10 min δρομικές ασκήσεις, αλτικές ασκήσεις δύναμης 3 σετ 6 ασκήσεις 15 επαναλήψεις	20 min χαλαρό τρέξιμο, 5×4 min γρήγορο τρέξιμο σε ανηφόρα, διάλειμμα 5 min χαλαρό τρέξιμο, 15 min αποθεραπεία	140 min τρέξιμο σε βουνό
ΕΒΔΟΜΑΔΑ	1ΗΗΜΕΡΑ (ΔΕΥΤΕΡΑ)	2ΗΗΜΕΡΑ (ΤΡΙΤΗ)	3ΗΗΜΕΡΑ (ΤΕΤΑΡΤΗ)	4ΗΗΜΕΡ. (ΠΕΜΠΤΗ)
7η	70 min τρέξιμο, δύναμη 2 σετ 4 ασκήσεις 35 επαναλήψεις (κοιλιακούς-ραχιαίους-τετρακέφαλους-οπίσθιους μηριαίους)	60 min τρέξιμο, 10 x 30 sec επιταχυνόμενα	20 min χαλαρό τρέξιμο, 45 min faltrek, 10 min χαλάρωμα	50 min τρέξιμο και αλτικές ασκήσεις δύναμης 3 σετ 6 ασκήσεις 20 επαναλήψεις
8η	30 min χαλαρό τρέξιμο, δύναμη 2 σετ 4 ασκήσεις 30 επαναλήψεις	40 min χαλαρό τρέξιμο, 10 ανοίγματα των 30 sec επιταχυνόμενα, αλτικές ασκήσεις δύναμης 2 σετ 6 ασκήσεις 25 επαναλήψεις	20 min χαλαρό τρέξιμο	90 min τρέξιμο

Προπόνηση δύναμης, η οποία για τους δρόμους αντοχής φυσικό είναι να έχει σαν στόχο την αντοχή (αντοχή στη δύναμη). Για να το πετύχουμε αυτό, θα πρέπει η επιβάρυνση να είναι στο 50%, π.χ. αν σηκώνουμε 50 κιλά σε εκτάσεις τετρακέφαλων με μία μέγιστη επανάληψη, τότε στην προπόνησή μας βάζουμε 25 κιλά και εκτελούμε 20-30 επαναλήψεις. Οι ασκήσεις θα είναι 8-10 και τα σετ 3. Αν είμαστε κουρασμένοι κάνουμε δύο σετ.
Η σειρά των ασκήσεων είναι:

1. Κοιλιακοί (σε στρώμα)
2. Ραχιαίοι (σε στρώμα)
3. Πιέσεις ποδιών στη μηχανή
4. Κάμψεις ποδιών στη μηχανή
5. Άρσεις γαμπών στη μηχανή
6. Κοιλιακούς σε πάγκο στην 1η σκάλα ή άρσεις λυγισμένων ποδιών σε μονόζυγο
7. Ραχιαίοι στη ρωμαϊκή καρέκλα
8. Κίνηση των χεριών κατά το τρέξιμο με αλτήρες
9. Πιέσεις σε ίσιο πάγκο με μπάρα
10. Πλάγιες άρσεις των αλτήρων (χέρια)
11. Προθέρμανση: Χαλαρό τρέξιμο για 10 min τόσο που το τρέξιμο να είναι λίγο πιο γρήγορο από το περπάτημα, στη συνέχεια 5 min γυμναστικές ασκήσεις κατά τη διάρκεια του τρεξίματος με περιφορές των χεριών, skipping, πίσω πόδια, πλάγια βήματα κ.λπ.
12. Κυρίως πρόγραμμα: Στην προπόνηση διάρκειας, η ένταση θα πρέπει να είναι τέτοια που να μπορούμε να μιλάμε χωρίς να μας κόβεται η αναπνοή. Στη διαλειμματική προπόνηση ή την fartlek (παιχνίδι με την ταχύτητα-προπόνηση με συνεχείς και όχι όμοιες χρονικά εναλλαγές του ρυθμού), θα πρέπει να νιώθουμε μια ευχάριστη κούραση που δεν μας φτάνει στα όρια, το ίδιο και για την έντονη μέθοδο διάρκειας.
13. Αποθεραπεία: Σταδιακά μειώνουμε τον ρυθμό, μέχρι η αναπνοή μας να επανέλθει σχεδόν σε επίπεδα ηρεμίας. Τελειώνουμε, κάνοντας διατάσεις.

Κατά τη διάρκεια της προπόνησης, παρέχουμε στον οργανισμό κάθε 15-20 min 200ml υγρά με ηλεκτρολύτες και ενέργεια (χυμούς ή ειδικά ισοτονικά ποτά), με σκοπό να διατηρούμε τα ενεργειακά αποθέματα του οργανισμού και κατά συνέπεια την απόδοσή του σε υψηλά επίπεδα, καθώς και να συνηθίζουμε την εκμάθησή του σε πρόσληψη τροφής και υγρών, διαδικασία απαραίτητη στον αγώνα, εκτός από κάποιες ειδικές προπονήσεις που θα πρέπει να τις κάνουμε χωρίς τροφή και υγρά.
Προσοχή στο χαλαρό τρέξιμο αποθεραπείας. Σκοπός του είναι η γρήγορη απομάκρυνση των άχρηστων προϊόντων του μεταβολισμού και η επαναφορά των λειτουργιών του οργανισμού σε φυσιολογικά επίπεδα και είναι ιδιαίτερα σημαντικό.
Στις διατατικές ασκήσεις, αφού φορέσουμε στεγνά και ζεστά ρούχα εκτελούμε τις ασκήσεις, επιμένοντας περισσότερο στις μυϊκές ομάδες που εργάστηκαν. Κάθε άσκηση πρέπει να διαρκεί περίπου 20 sec και κάνουμε δύο κύκλους.
Σημαντική η διατροφή αμέσως μετά την προπόνηση. Με το τέλος της προπόνησης, η ικανότητα του οργανισμού να αφομοιώνει τα θρεπτικά στοιχεία που χρειάζεται είναι μεγαλύτερη. Έτσι η στοχευμένη αναπλήρωση των ελλειμμάτων μετατρέπει την καταβολική κατάσταση του μεταβολισμού, λόγω της προπόνησης, σε αναβολική. Αυτό το πετυχαίνουμε, παρέχοντας στον οργανισμό πρωτεΐνες και λίπη με γιαούρτι, υδατάνθρακες με μέλι και παστέλι, αντιοξειδωτικά με φρούτα και ξηρούς καρπούς ή ειδικά ποτά αποκατάστασης που περιέχουν 20% πρωτεΐνη, υδατάνθρακες και ηλεκτρολύτες.
Καλό είναι να κάνουμε και θερμά μπάνια. Με τα θερμά μπάνια στους 40-45 βαθμούς και διάρκεια 10-15 min έχουμε εξάλειψη της μυϊκής έντασης, καλύτερη αιμάτωση και ψυχική χαλάρωση. Ελαφρές κινήσεις και διατάσεις έχουν πιο έντονα αποτελέσματα. Μετά το μπάνιο, έχουμε ευεργετικά αποτελέσματα, αν ξαπλώσουμε για 30-60 min.¹¹
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4^ο: Η ΚΟΛΥΜΒΗΣΗ ΚΑΙ Η ΚΟΛΥΜΒΗΣΗ ΜΑΧΗΣ ΚΑΙ Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΣΦΑ
Στις Ειδικές Δυνάμεις, η θάλασσα είναι ένας ακόμη «στίβος» προπόνησης, σε συνδυασμό με την ακτή. Αντικείμενα όπως η κωπηλασία, η κολύμβηση μάχης (ντυμένοι δηλαδή με φόρτο και όπλο), ανατροπές και επαναφορές λέμβων, τρέξιμο στην ακτή, πάλη σώμα με σώμα στην παραλία και άλλα πολλά ωραία πράγματα, ανέκαθεν αποτελούσαν αντικείμενα εκπαίδευσης κατά την περίοδο της θαλασσίας εκπαίδευσης των μονάδων των Ειδικών Δυνάμεων, στόχος των οποίων ήταν πάντοτε η εξοικείωση του προσωπικού με το θαλάσσιο στοιχείο.¹²

4.1. Πρόγραμμα Κολύμβησης – Θαλασσίας Εκπαίδευσης 4 Εβδομάδων

ΕΒΔΟΜ.	1ΗΗΜΕΡΑ (ΔΕΥΤΕΡΑ)	2ΗΗΜΕΡΑ (ΤΡΙΤΗ)	3ΗΗΜΕΡΑ (ΤΕΤΑΡΤΗ)	4ΗΗΜΕΡ. (ΠΕΜΠΤΗ)
1η	300 μ. Ελεύθερο(ζέσταμα) 4χ100 μ. Ελεύθερο 4χ100 Πρόσθιο Σύνολο:1100 μ. 4χ1΄Στατικής επίπλευσης 4χΣτατικές άπνοιες 40˝ 4χ μακροβούτια 15-20 μ.	300 μ.Ελεύθερο(ζέσταμα) 4χ100 μ. Ελεύθερο 4χ100 Πρόσθιο 4χ100 Πλάγιο Σύνολο:1500 μ. 4χ1΄Στατικής επίπλευσης 4χΣτατικές άπνοιες 45˝ 4χ μακροβούτια 20-25 μ.	300 μ. Ελεύθερο(ζέσταμα) 4χ100 μ. Ελεύθερο 4χ100 Πρόσθιο 3χ200 Πλάγιο Σύνολο:1700 μ. 4χ1,5΄Στατικής επίπλευσης 4χΣτατικές άπνοιες 45˝ 4χ μακροβούτια 25-35 μ.	300 μ. Ελεύθερο(ζέσταμα) 4χ100 μ. Ελεύθερο 4χ100 Πρόσθιο 5χ200 Πλάγιο Σύνολο:2100 μ. 4χ1,5΄Στατικής επίπλευσης 4χΣτατικές άπνοιες 1΄ 4χ μακροβούτια 35 μ.
2η	300 μ. Ελεύθερο(ζέσταμα) 4χ100 μ. Ελεύθερο 1200 μ. πλάγιο Σύνολο:1900 μ. 3χ μακροβούτια 40 μ. Στατική άπνοια για 1΄(Δεμένα χέρια πόδια) Κολύμπι 30 μ. (Δεμένα χέρια πόδια)	300 μ. Ελεύθερο(ζέσταμα) 1800 μ. πλάγιο Σύνολο:2100 μ. 3χ μακροβούτια 40 μ. Στατική άπνοια για 1΄(Δεμένα χέρια πόδια) Κολύμπι 40 μ. (Δεμένα χέρια πόδια)	300 μ. Ελεύθερο(ζέσταμα) 1800 μ. πλάγιο Σύνολο:2100 μ. 2χ μακροβούτια 50 μ. Στατική άπνοια για 1,5΄(Δεμένα χέρια πόδια) Κολύμπι 50 μ. (Δεμένα χέρια πόδια)	300 μ. Ελεύθερο(ζέσταμα) 2300 μ. πλάγιο Σύνολο:2600 μ. Στατική άπνοια για 2΄(Δεμένα χέρια πόδια) Κολύμπι 100 μ. (Δεμένα χέρια πόδια)
3η	300 μ. Ελεύθερο(ζέσταμα) 1000 μ. Κολυμβ. Μάχης Σύνολο:1300 μ. 4χ μακροβούτια 15-20 μ. Ανέλκυση βάρους (10lb) Από 3 μ. βάθος	300 μ. Ελεύθερο(ζέσταμα) 1300 μ. Κολυμβ. Μάχης Σύνολο:1600 μ. 4χ μακροβούτια 15-20 μ. Ανέλκυση βάρους (10lb) Από 4 μ. βάθος	300 μ. Ελεύθερο(ζέσταμα) 1νμ Κολυμβ. Μάχης Σύνολο:2100 μ. Άφεση Εξάρτησης με φόρτο σε βάθος 3 μ. (τεστ αυτοπεποίθησης)	2300 μ. Κολυμβ. Μάχης Άφεση Εξάρτησης με φόρτο σε βάθος 4 μ. (με δεμένα μάτια (τεστ αυτοπεποίθησης)
4η	1600 μ. τρέξιμο σε άμμο Ασκήσεις ενδυνάμωσης επί της ακτής 1νμ Κολυμβ. Μάχης Διαδικασίες εξόδου στην Ακτή Ανατροπές λέμβου	2200 μ. τρέξιμο σε άμμο Ασκήσεις ενδυνάμωσης επί της ακτής 2100 μ. Κολυμβ. Μάχης Διαδικασίες εξόδου στην Ακτή Ανατροπές λέμβου	3νμ Κολύμβηση μάχης(διαγωνιστική) κατά ζεύγη ή κατά ομάδες	ΔΙΑΓΩΝΙΣΤΙΚΗ ΗΜΕΡΑ ΟΜΑΔΟΣ

α. Στόχος της 1^ης Εβδομάδας είναι το προσωπικό να βελτιώσει την τεχνική του στην κολύμβηση (ελεύθερο-πρόσθιο-πλάγιο), καθώς και να αυξήσει τη δύναμη και την αντοχή του μέσα στο υγρό στοιχείο. Τα αντικείμενα εκπαιδεύσεως προτείνεται να εκτελεστούν με μαγιό-μάσκα ή κολυμβητικά γυαλάκια. Τα διαλλείματα μεταξύ των σετ πρέπει να είναι των 3΄.

β. Τη 2^η Εβδομάδα, το προσωπικό αυξάνει την ένταση των προπονήσεων, καθώς και τη δύναμη και αντοχή και εξοικειώνεται με αντικείμενα θαλάσσης. Τα αντικείμενα εκπαιδεύσεως προτείνεται να εκτελεστούν με μαγιό-μάσκα ή κολυμβητικά γυαλάκια. Τα διαλλείματα μεταξύ των σετ πρέπει να είναι των 2΄.

γ. Την 3^η Εβδομάδα, το προσωπικό εκτελεί αντικείμενα κολύμβησης μάχης, με Στολή υπ’ άριθμ. 9,–άρβυλα-εξάρτυση (με ή χωρίς βάρος)-όπλο (προτείνεται dummy)-σωσίβιο τύπου UDT-μάσκα ή γυαλάκια κολύμβησης. Επίσης, συμπεριλαμβάνονται αντικείμενα αυτοπεποίθησης.

δ. Την 4^η Εβδομάδα, το προσωπικό συνεχίζει με αντικείμενα κολύμβησης μάχης και θαλασσίας, καθώς και με διαγωνιστικά αντικείμενα ως επιστέγασμα της εκπαίδευσης. Την 4^η ημέρα, το αντικείμενο διεξάγεται ως εξής:

Οι Ομάδες ξεκινάνε με εκτέλεση κάμψεων και αναδιπλώσεων, σε χρόνο 2 λεπτών για την κάθε άσκηση (μέγιστο αριθμό σ’ αυτά τα 2 λεπτά. Συνεχίζει με κολύμπι για 1.000 μέτρα κατά μήκος της παραλίας (επισήμανση απόστασης με σημαδούρες), η κάθε ομάδα με τα μέλη της δεμένα με ατομικό σκοινί και κρίκο μεταξύ τους. Ομαδική κολύμβηση κι όχι ατομική. Αμέσως μετά και αφού όλοι φορέσουν τα άρβυλά τους, ακολουθεί η μεταφορά τραυματία με φορείο! Ένας της ομάδας (ο τυχερός) γίνεται τραυματίας και οι άλλοι τον μεταφέρουν για 1.000 μέτρα στην ακτή. Αμέσως μετά και χωρίς ανάπαυση, η κάθε ομάδα φοράει φόρτο (Εξάρτυση-όπλο) και τρέχει κατά μήκος της ακτής για 2 μίλια.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5^ο: ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

5.1. Ασκήσεις Προθέρμανσης
(1) Προβολή Ποδιών

(2) Βαθύ κάθισμα

(3) Ασκήσεις Ραχιαίων

(4) Ασκήσεις συσπείρωσης ποδιών-περιστροφή σώματος

(5) Κάμψεις

5.2. Ασκήσεις Ενδυνάμωσης
(1) Κατακόρυφη Έλξη (με τους ώμους)

(2) Έλξη κάτω κορμού («γάντζωμα» φτερνών

(3) Κατακόρυφη Έλξη (με όλο το σώμα)

(4) Έλξη κάτω κορμού

(5) Έλξεις(με εναλλαγή των ώμων)

Οι παραπάνω ασκήσεις μπορούν να γίνουν και με πλήρη φόρτο (Εξάρτυση-όπλο):

(6) Μεταφορά τραυματία

(7) Αναρρίχηση σε σκοινί

(8) Μετακίνηση Αντικειμένου με μεγάλο βάρος

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6^o: Η ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΣΤΗ ΦΥΣΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΜΑΧΗΣ
Ο μαχητής πρέπει να αξιολογείται για τη φυσική του κατάσταση κατά τακτικά χρονικά διαστήματα, ώστε να εξακριβώνεται αν διατηρεί τη μαχητική του ικανότητα ή όχι. Αλλά πώς πρέπει να αξιολογείται; Με κάμψεις, αναδιπλώσεις, δρόμο αντοχής ή με κινήσεις και ενέργειες που θα εκτελέσει στο πεδίο της μάχης, αφού εκεί προορίζεται να ενεργήσει;

Για παράδειγμα, δεν θα ήταν πιο κατάλληλος τρόπος αξιολόγησης η μεταφορά τραυματία σε συγκεκριμένη απόσταση, η μεταφορά πυρομαχικών, η υπερπήδηση εμποδίων ή η πορεία σε ανώμαλο έδαφος με φόρτο και οπλισμό; Καταστάσεις που σήμερα, κάποιοι στρατιώτες αντιμετωπίζουν στο πεδίο της σύγχρονης μάχης.

Οι τελευταίες επιχειρήσεις στο τραχύ έδαφος του Αφγανιστάν απέδειξαν την αδυναμία του στρατιωτικού προπονητικού συστήματος του στρατού των ΗΠΑ και του τρόπου της αξιολόγησης αυτού. Δεδομένου ότι αξιολογούσαν τη φυσική κατάσταση με την καθαρή αθλητική της μορφή, σαν να επρόκειτο οι μαχητές να λάβουν μέρος σε αθλητικούς αγώνες και όχι με την έννοια της αντοχής στην καταπόνηση, όπως πολύ ωραία την περιγράφει το παλιό, αλλά επίκαιρο εγχειρίδιο εκστρατείας ΕΕ 175-1 Στρατιωτική Φυσική Αγωγή ΓΕΣ/3ο ΕΓ (1962).

Το αποτέλεσμα των παραπάνω ήταν ο αμερικανικός στρατός, να υιοθετήσει την πρακτική των δυνάμεων ειδικών επιχειρήσεων και του σώματος των Πεζοναυτών και να αλλάξει τελείως τη δοκιμασία φυσικής κατάστασης που εφάρμοζε ως τώρα. Δεν εξετάζει το προσωπικό του σε ασκήσεις που είχε, όπως κάμψεις, έλξεις και τρέξιμο με αθλητικά, αλλά με βάση τις παρατηρήσεις και τις διαπιστώσεις, εξετάζει το προσωπικό του σε συγκεκριμένες δοκιμασίες, σύμφωνα με τις απαιτήσεις του πεδίου επιχειρήσεων. Η διαφορά έγκειται στην εξέταση της μαχητικής ικανότητας και όχι απλά της φυσικής κατάστασης. Το νέο σύστημα δοκιμασίας ονομάζεται «Δοκιμασία Στρατιωτικής Φυσικής Ετοιμότητας» (Army Combat Readiness Test, ACRT).

Η προπόνηση και η εξάσκηση θα είναι πλέον τακτικής μορφής και με την αξιολόγηση θα αποδεικνύεται η αποτελεσματικότητά της. Θα παρουσιάζει στους διοικητές την πραγματική εικόνα μαχητικής ικανότητας του προσωπικού τους. Κάτι ανάλογο ισχύει και για τον Βρετανικό Στρατό.¹³

ΕΠΙΛΟΓΟΣ
«Οι συνθήκες του πολέμου σήμερα απαιτούν από το μαχητή υψηλή μαχητική ικανότητα. Η μαχητική ικανότητα μπορεί να θεωρηθεί ως συνισταμένη τριών ικανοτήτων:

1.Μεγάλη σωματική αντοχή

2.Μεγάλη ψυχική αντοχή

3.Θέληση να είναι κάποιος ικανός.

Η σωματική αντοχή αναφέρεται στην ικανότητα του μαχητή να στέκεται ή να βαδίζει για μεγάλο χρονικό διάστημα ή να τρέχει σε οποιοδήποτε έδαφος, να αντέχει στο κρύο και τη ζέστη και να έχει την ικανότητα να περνάει πάσης φύσεως εμπόδια στο πεδίο της μάχης.
Η ψυχική αντοχή εξαρτάται από τα φυσικά προσόντα, αλλά καλλιεργείται με την εκπαίδευση και την κατάλληλη διαπαιδαγώγηση, χωρίς να παύει να επηρεάζεται από τις σωματικές ικανότητες του ατόμου.
Η θέληση τού να είναι κάποιος ικανός πηγάζει από την πίστη προς τον αγώνα και από το αίσθημα της αυτοπεποίθησης που δημιουργείται από την επίγνωση των πνευματικών και σωματικών ικανοτήτων του ατόμου.
Αυτή η αυτοπεποίθηση γεννά το θάρρος ανάληψης αποστολών ή ανάληψης ευθυνών και είναι η αναγκαία προϋπόθεση για ν’ αποκτήσει ένα τμήμα τη θέληση για τη νίκη».
(Στρατιωτικός Κανονισμός 175-1 Στρατιωτική Φυσική Αγωγή ΓΕΣ/3ο ΕΓ/1962)
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• «Παράγοντες που Επηρεάζουν την Αποτελεσματική Οργάνωση της Στρατιωτικής Φυσικής Αγωγής», της Κοντοδημάκη Βασιλικής, Ph.D ΕΕΔΙΠ Φυσικής Αγωγής ΣΣΕ, περιοδικό Αθλητική Επιστήμη και Ένοπλες Δυνάμεις, τόμος 1, τεύχος 2, Ιούνιος-Σεπτέμβριος 2013.
• Havenetidis, K., Kardaris, D., & Paxinos, T. (2009a): ״Sports versus military-centred physical training: effects on cadets’ performance״, 11^th International Congress of Sport Kinetics. [Proceedings of Congress, pp. 139-140], September 25–27, Greece, Halkidiki.
• Havenetidis, K., Kardaris, D., & Paxinos, T., (2009b): ״Relationship between military physical fitness tests and selected anthropometric measures״, 11^th International Congress of Sport Kinetics. [Proceedings of Congress, pp. 190-191], September 25-27, Greece, Halkidiki.

ΞΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• FM 7-22 Army Physical Readiness Training/Oct 2012.
• Ranger guide/RAW(Ranger Athlete Warrior) PT, v.3.0

ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

• http://tolmwnnika.blogspot.gr/2011/03/blog-post_08.html/ η εφημερίδα των ειδικών δυνάμεων/ 08 -03-11.
• http://tolmwnnika.blogspot.gr/2013/11/blog–post_11.html/η εφημερίδα των ειδικών δυνάμεων / 11-11- 2013.
• http://www.advendure.com/index.php/agonizomai/proponisi/item/1266-proponisi-agwnistikis-sezon-oreinou-treximatos1-5/ΝίκοςΚαλοφύρης/Προπόνηση Αγωνιστικής Σεζόν Ορεινού Τρεξίματος/ 20-02-13.

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΙ & ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ

• ΓΟΕ/ΓΕΣ/ΔΕΚΠ/3α. (2005), Γενικές Οδηγίες Εκπαίδευσης, Γενικό Επιτελείο Στρατού, Διεύθυνση Εκπαίδευσης/3^α, Αθήνα, Τυπογραφείο Ελληνικού Στρατού.
• ΓΟΕ/ΓΕΣ/ΔΕΚΠ/3α. (2006), Γενικές Οδηγίες Εκπαίδευσης, Γενικό Επιτελείο Στρατού, Διεύθυνση Εκπαίδευσης/3α. Αθήνα, Τυπογραφείο Ελληνικού Στρατού.
• ΕΕ 175-1 (1962/1989), Η Στρατιωτική Φυσική Αγωγή, τ. Α΄ και Β΄. Γενικό Επιτελείο Στρατού-Δ/νση Εκπαιδεύσεως, Αθήνα, Ελληνικό Στρατιωτικό Τυπογραφείο.
• ΕΕ 181-1, Διοίκηση και Ηγεσία/1988/ ΓΕΣ
• ΕΟΕ/ΔΠΖ/3/2ο. (2007): Ειδικές Οδηγίες Εκπαίδευσης. Γενικό Επιτελείο Στρατού, Διεύθυνση Πεζικού 3/2o, Αθήνα, Τυπογραφείο Ελληνικού Στρατού.
• ΠαΔ 3-31/93/ΓΕΣ/ΔΕΚΠ 3ο. (1993), Περί οργανώσεως της εκπαιδεύσεως στη Φυσική Αγωγή, Αθήνα, Τυπογραφείο Ελληνικού Στρατού.
• ΠαΔ 3-44/07/ΓΕΣ/ΔΕΚΠ 3ο. (2007), Γενικές Οδηγίες Εκπαίδευσης, Αθήνα, Τυπογραφείο Ελληνικού Στρατού.
• ΣΚ 20-2 (1980/1995), Κανονισμός Εσωτερικής Υπηρεσίας των Στρατευμάτων, Γενικό Επιτελείο Στρατού-Διεύθυνση Οργανώσεως/3β, Αθήνα, Τυπογραφείο Ενόπλων Δυνάμεων.
• ΣΚ 112-1 (2006), Τυποποίηση – Αξιολόγηση, Γενικό Επιτελείο Στρατού-Δ/νση Εκπαιδεύσεως 3/α, Αθήνα, Ελληνικό Στρατιωτικό Τυπογραφείο.

1United States Military Academy, West Point, Department of Physical Education. Royal Military College of Canada, Athletic Department. Royal Military Academy Sandhurst, Royal Army Physical Training Corps. Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, Τομέας Φυσικής & Πολιτισμικής Αγωγής.

2ΓΟΕ/ΓΕΣ/ΔΕΚΠ/3α/2005,ΕΟΕ/ΔΠΖ/3ΕΓ/2,/2007

3ΕΟΕ/ΔΠΖ/3/2^ο/2007.

4ΕΕ 181-1, Διοίκηση και Ηγεσία/1988/ΓΕΣ,ΣΚ 20-2, 1980/1995.

5ΣΚ20-2, 1980/1995.

6ΓΟΕ/ΓΕΣ/ΔΕΚΠ/3^α/2005, ΠαΔ 3-31/93.

7ΓΟΕ/ΓΕΣ/ΔΕΚΠ/3^α/2005, «Παράγοντες που Επηρεάζουν την Αποτελεσματική Οργάνωση της Στρατιωτικής Φυσικής Αγωγής», της Κοντοδημάκη Βασιλικής, Ph.D ΕΕΔΙΠ Φυσικής Αγωγής ΣΣΕ, περιοδικό Αθλητική Επιστήμη και Ένοπλες Δυνάμεις, τόμος 1, τεύχος2, Ιούνιος-Σεπτέμβριος 2013, σελ. 10-22.

8ΕΟΕ/ΔΠΖ/3/2^ο/2007, ΓΟΕ/ΓΕΣ/ΔΕΚΠ/3^α/2006, προσθήκη ‘’1’’ στο παρ. ‘Α’; ΠαΔ 3-31/93. «Παράγοντες που Επηρεάζουν την Αποτελεσματική Οργάνωση της Στρατιωτικής Φυσικής Αγωγής», της Κοντοδημάκη Βασιλικής, Ph.D ΕΕΔΙΠ Φυσικής Αγωγής ΣΣΕ, περιοδικό Αθλητική Επιστήμη και Ένοπλες Δυνάμεις, τόμος 1, τεύχος 2, Ιούνιος-Σεπτέμβριος 2013, σελ. 10-22.

9http://tolmwnnika.blogspot.gr/2013/11/blog–post_11.html/η εφημερίδα των ειδικών δυνάμεων / 11-11- 2013.

10http://www.advendure.com/index.php/agonizomai/proponisi/item/1266-proponisi-agwnistikis-sezon-oreinou-treximatos1-5/ΝίκοςΚαλοφύρης/Προπόνηση Αγωνιστικής Σεζόν Ορεινού Τρεξίματος/ 20/2/13.

11http://www.advendure.com/index.php/agonizomai/proponisi/item/1266-proponisi-agwnistikis-sezon-oreinou-treximatos1-5/ΝίκοςΚαλοφύρης/ΠροπόνησηΑγωνιστικής Σεζόν Ορεινού Τρεξίματος / 20-02-13.

12http://tolmwnnika.blogspot.gr/2011/03/blog-post_08.html/ η εφημερίδα των ειδικών δυνάμεων.

13http://tolmwnnika.blogspot.gr/2011/03/blog-post_08.html/ η εφημερίδα των ειδικών δυνάμεων/ 08 -03-11.